Digitaliseret af | Digitised by

Digitaliseret af | Digitised by

Forfatter(e) | Author(s):

Titel | Title: Agsiligsat nunanit avdlanit pissut

navsuiautigdlit.

Alternativ titel | Alternative title: Billeder fra fremmede Lande, med Forklaring.

Udgivet år og sted | Publication time and place: Nungme, 1858 Fysiske størrelse | Physical extent: 31 s., [3] tav. :

DK

Materialet er fri af ophavsret. Du kan kopiere, ændre, distribuere eller fremføre værket, også til kommercielle formål, uden at bede om tilladelse.

Husk altid at kreditere ophavsmanden.

UK

The work is free of copyright. You can copy, change, distribute or present the

work, even for commercial purposes, without asking for permission. Always

remember to credit the author.

m

AGSILIGSAT ]\'Ui\ANIT AVDLANIT PISSUT NAVSU1AUTIGDLIT.

AKET MISSIGSSUISSIJT AVGUASA.VAIT UVIGDLAU- NERNUT KAIISAKUT riSUT KINGUAIIHUT.

NUJNGME. 1858.

WALAGKAP NAKITEniVFIANE NAKITIGKAT n: BEUTELSEINMIT E: MOLLRUMITBLO.

SS- 151

• y

llox

A (i SI LIGSAT NUNANIT AVI) LA MT P1SSUT NAVSUIADTTGDLIT.,

KAVDLUNAIT AVAWGNARDLF.T IXDAIXAUIARTAHINK- IUIN1K.

Sapatlugangat, silagig-sorssuarmc, ijjdlor- pa^ssuarmiutat orpigpa^ssual^arflu^niit mia- nariartarfilmgnut nuaiiariartarpnt. l{aiuiij*'ssn- arnlh inuit 'iOvit namagissanik pehanljol;, tauhunungalo ilaujumassut ahilisaput hui'nor- sorliiinut. Orpigpagssmt ahornanu torhit amcr- cMatdlaiaut nipigdlittllo taiaatigut ihapalimg- iM'iiuilo tusarsaussai'put. Aina imifjajj'ssiit tamulait ncrisagssatdlo tamalait, aliigsaharai- ih« sapcrnangitdlat, imaitumih: Ka'vfe, T<%

Panssc, Silahangitsoh, Ivliat, Kagit, Siatat- dlo. Kisiane atap ncha, magtagdlo tugluvdlo

ucha sapernakaut.

Tupingnartutdle taluisagssat aniugaussanik al;iIcncl;arial;arpnt. Kavdlunait nerisagssainait aningausacriiUgsaraingilait, takusagssatdle aningausacrutigissariijait. Taima tupenijug-

2.

ssmt imahartitnrpait nessutinili avdlanartu- nik minanit takornartanit pissunlh, imaitu- nih; Apakat, Pulateriarssuit, Ugpijjit Nanut- dlo. Usnassut tainako iackartitauput savimi- ncrssuarnlk ungalugkanik, inartllerkiina{jit.

Torkit silatane angut itarpok, Innngnut suar- tartoJi, ima: 'iserniarsinaritse, atarssuarmut akekarpok".—- Ama ilain« aulissartut atali plsarigamiko, sarugdlingnut kajfsutliiilnguut napitltdlugo, napartaussarujugssuarmut tarat- sumik imallng'tnut ilivat, taussuiningalo taku- niklartortut atarssuarmut akilerssarput.— Ama inuagnik tivslsårissokartarpok tamanik kuia- nartuuik atukersorsimassuuik; tamarmik aklg- dlit. Ilait isiginartitsissarput agtliuuaussakut sukagfgimassukut kitigdlutik, navianavigput ta-

kuvdlugit. llaisa uakuarssussuscrtik takutitar- pat: inokatltik niakuming'nititdlugitdlo tuvl- iHmgnititardlugit, okimailutarssuitdlo (angi- vigsut) kivitardlugit, agsainarmingnigdlo lii- suit siligtorssuit napissardlugit. Tamanitdle tupingnarneruput, takuvdlugit inuarugdligkat, akilerdlunc kisianc, ama inurujugs.suit pua- iassorssuit.

«>•

Inuit mianåriartut.

IS uvanariartarfingnll

Ohataussartoli

Si!al;an(;ilsoilorfiI

' F |i Inusallat takoranagagssat.

Anlng'aussanik aldler<lluiic taluisar tagagssat tav il lun alt avanguardlit nua

nåriai'tarfenc.

Ag'siltaliarssuarnik njaKanili sanassanll

issiginartut. Niplllorlilsissoli

.6 Tivsisårlssut.

7.

TtIXNGMK.

Tuluit nuivcrJoJ'lait avdlanit siiarssup Inu- iuit pissimerssupuK Hait iihluiuak aningau- ssanåii ima aiiicr(!lalig'issiuiili liatcrsissarput^

umiarssuit KalaUllit minanut taiuai'MsII; pa- jugtut usisa nagdligissainik. Taimaitortlle uamaginagit i!a!ertuarpait. Tuhiit mianari- uerussat tassa, Umiugsernek avtdlaiuiarnerdlo.

Kimugtorsualili olulassarnek ilisiinahait. B- laine imigparujugssuit isigioartitdhigit hiinug- torssuatik okilanekisarlarpait. ivinmgscrsug- ssat tamarmik okimairkatigisaput; taimaiug- uiat ugtorkarnekasaput, okipatdlarpatalo aker- dlumlk kaussaHinginiuIerdlugit. Oruihaining- nut aputekartok aningaussarsitdlaraok i!ami- nit.

Ama Tuluit uuna sanarfivdlugo llisimassu- nerssuput, ama nerssugssuarnik savauigdio pulukinigdlo piiagdlarsiuermik. Naaiagissa- ilordlulik puagdlarsinek nalungekat. Piilu- kit ima pualatigissungorlisinauvail, niuveruti- ngajagtUdlugit, ama puagdlangarangamik u- tissarpu. Nerssugssuit ima nerdlersortarpait imugigssorsstiangorlitdlugit, iuialunit nekjlka- ngartungortitdluglt tilniiligssuangorlildlugit- dlo. Savainait ama ncrisitarisarpait ima, piumassartik napertordlugo, mcrkuc iiauli- tardlugit.

i mmmM

.8

Tul nit nei'ivdluarnoi'dlo ImciHllnarncrdlo ama piutnaknt. Ivfiansh kakortiinik ncrisa- liarput, pitsut agdlat ivlialnait naiTOgall. f- mialiortarput crnautaussatiit herncrtiglsu- mil;. Nehit ajunginorsiordlugit pualanersi- ordlugitdlo scjagiarpait, nerisagssali!:; ilait luhangamihik kajuinat ncrissarpat, nckitai

ncrisanagii.

Tiilult umiartortuisa sut tamaisa likipait, nunanilo tamanc, issltume kiagtutdlo nunane tuiuit luinaslput, niuvfagiartarfiiivdlutigdlo.

Sorssutaldiu uiiiiaivsmt erssinakaut inuiait- dlo avdlanetut kunugait.

Tuluk kiimifjserssok.

Klmugtorssuarnik sungiusaissut.

ISunam'ik sanarvCissut

SavalnaU

>!( 1;11 pu.ilassorsuit.

10.

KimugtorssuU nalingmalt

Aloiiuilait

Kcmugtorssuit nalinginait

i Haiersorsima- ssut uhiutuc ki- imigslgdlakissar- tunik issigi- nariardlutik

15.

m

^'¥wS^

Tulult kimugsigfdlarliissartut ukiume.

IlUSIT INUINAIMli.

Kavdlunait avangnardlet l^angianc Rusit nunat 'ipok. Tassa nunaoit avdlanil tainanit augncruvoh. Tulungnit sissuersungilalu- ardlullk, pissarsuput amcrdlakingauiifc. ]NTa- lajjaunerssaat taijjuteliarpok Kaisarimik, la- ssalo angnerussok nalagarssuarnit nunamctu- uit, nmia angekigame. Taussumanga niing- nerit nalagårkat amerdlakaut tamarmik ing- mikut nuuap ilånik nalagavflgdlit; ama inuit, uuname tassanetut, tassa nalagarkat tamako pi- gait, sulisugssauvdlutigdlo tauko perkupatik.

Nalagarkat tauko ilait sualugtumik nag- dliugtitsisuput taukununga pitsiinguanut snli- sltamingnut. Kaisarivdle tamaisa nalagker- sorpai pitdlarsinauvdlugitdlo akimassutdio a- kimangitsutdlo. JVIalugissarangamigit, nali- iigin.ak kina iluaitsuliortok, nunap kangiata tu- nganut (Siberiamik taissamut) autdlartitarpai.

I\una tamana ukiume Kalatdlit uunanit issing- neruvok; taimaingmat tassane auia nuna sa- narfinek ajornakaok, inuitdle tassunga pissut i- uusutekarput aulasarncrmik naniiniarueriuig- dlo, lutungniarnermigdlo avdlanigdlo akisu- nik amilingnik uinasorniarnennik.

Tassane pitdlagkat autdlainiasaput ama kakat agsagdlugit suliarisavait, kingornalo nu- namingnut utisangitdlat i'kingutislgdlo kingor- na takusangilait.

llusit nunata kujatata tungancput inuit nu-

1/i.

juartorssuit, taukua Kaisarip sorssugfigissar- tuinangajagpai. Taukua ilait inekarput nar- ssarssuarne nerssutautekarnermik savautekar- ncrmigdlo inusutigssakardlutik. Taukua inu­

it ajorsartinck sapernangitdlat. Avdlatdlc kakamiut sorssugdlarigsorssuput: saviminer- ssuarnik atugakarpnt, ungcrutigssiaussanigdlo ilugdlekardiutik ama kimugserdlutik okilakaut.

Riisit sorssugfigileriarangatik tuaviordlutik kakamingnut portusiiDut majuararaut, tauku- nungalo Riisit majuarsinaungitdlat mainau-

\atdiakingmata-

13.

Rusil IwUsarlata i^-dlors^ua.

16.

Ilusine, sorssujjtugssat nalagarssuat.

Kakamiut sorssuknju^torssuit Rusit luijntntn Umganc inigdlit

.j i JBi I* -^r '

SIXAJUUNIK.

Riisit nunata hanyianéput Sinamiut Tau- kununga autdlarnch slvlsoliaol;. Inuit taulio inuiait takusagssat lupingnarnci^arait. An|>.i- t i t a i s a n u t s a l i k t a h i s o r s s u a n g o r d l u g i t [x t iSI.u- sarnait, nunamut tutingajagiildlngit, ahima- suttllo Sinamiut luiliitik nautitarpait anfiissor- ssuangortitdlugit, inisilerlui^cllulili naiagar- ssupainik sulisariahanginainih. 1 aima liuhe- kardlutili sulisinaunjj'inaniili^ n('r<l!<'rsii{jaiisi-

»ariakard 1 utigtllc. Tupingnarnersauputdle ar- nartait: sxdc i n c r a n g'uvdlutik pukitsohartarput

s a v i i n i n e r n i k ncrukitsunguanik, pukitsutdlo tauko ipcrasanagit agdliartorncrmmgne, issg- katik angisungorkunagit, arnatdlo akiiuassut taimaitut pisuiignch ajortarput, isigakaranuk mcrkatut. JNuna Sina niinarpagsuarnit kisi- mc lekartuvok: Tet tamassa mulinglnait pa- ncpsipkat. Nuna taniana ungasigpatdlaking- mat (Tot) akisuvatdlakaut. Rusit nimaluit aisarnait, Tuluitdle uniiarssuakut kisiane ai- saramikik ul;iok ilivitsungajak aisaipat.

4

19.

KIAGTORHIUT MCNAIT.

Sinainiut nunala un^atanc iniarssuakarpok nunarssiip imarssuartalnit anjjuennil;. Ta- manc kehcrtararpa^ssuakarpok, tnnianilo l;i- angaruiat inuct anorakarng'itdlat. Tassane i- nutiglsagssarsiornck sapernangilak; oipeha- rame isumaniiagnih uausunik paornarssiialin^- uik niakortut agtigisunik. Paornarssuit lau- ko ilumiokarput inamavlgsunik uliajjssaka- ngartunigdlo, iniitigisinaiissanik. Ama ilu- miorssuit tamako ivsckaipul iimiglut, kiagug- dlune imcrdlugo pilsangmik. Orpet tamako kipigaine ivssckartarput tungusunjjnitsuinik, lorkorlaicrtordlunc viningortartok putuinana- vigsumik. Kekertarmiut taukua ajornangit- gumik inAsutigssarsiortararaik ekiagtartorsu- put, uvdlordlo navdlugo nalassaraut pujor- tarnck sukulorncrdlo kisiat suliaralugo. Ama kckertarujugssuakarpok, ilamingnit inuglune- russunik; inuit tauko nujuartorssuvdlutik ing- mingniit sorssutinarput, akerkatigdlo tiguara- ngaiuikili tokutdlugit nerissarpait. Alassakut kavsct Kiistopiniungoptitauput ajiinginiartu- n^orput sulivdluartungordlutigdlo, nunaiuik sanarGncrmik sanancrmigdlo.

'il.

ISPANIAMIK.

Evrupap nunartaisa kiUHcrsarat Ispania.

Nuna tamana pinehaoh: Uhiolt tassanc isc- hangilak: Jutdlip nalanc agdlat orpit tungu- jugdlaraut, paornakardlutik angisunili aupa- lartunik inainavigsunik. Ania haLai piligsuput erdlingnaitufisshnik, saviminigssanik, aker- dlunik, avdlanigdlo asingajainik. Taimai- tordlc inuc petsuvdlutik plvdluartungitdlat, iugininginit sorssulcnaramik, inuitdlo asigi- ngitsiit kungingorumagamik taiuarmigdio inginikut sakulutekardlutik. Tamaua piv- dlugo nalagkiulU sugsarivdluangilalt, amalo piai-sokarnjok, avkuscrnit erkanctunik anga- Inssiinik piaLsartunik tokulsissarUinigdlo.

Nuname tassanetut ugpcrisagssamiugnlk Pavll.iingnut ilangusimaput, Okalugiingne avkusineruilo agsilialiat kavsct naparslmavait, lugsiaHigisarlakat Gudisut itltdlugit. Inue piumasamingnik ugpcrisagssarslornek crsiput, Pavilo oliautigssuaruniko paraarsimavlingniut isorlitåusaraut.

>

. ..r.

'.Slå

^llifiiii^^ *11 . >s KmMmmmm

r*$r

& • 4 ^ 3

Igdlorpait Ispanlamclut

tCukimk.

Evrupap liiijatata tunjjanc hangijfdlluvdlu- tili -Turhit i(mt, Kiiltiiiuanyilsuvdlutili. Csklo ataiisinaussoh }u{ysiarfi{»i{jalnarj)at anjjissor- ssuarniyilo plnorssunili ol>alii{|f<'ltar<ll!i}tS;, augpalartunili napasiilisishlh (ui{;iUnj;mii).

Asaa nyperljja11jarj)at, Ivristuso Fi'in(cllu- sso!;; pnivfcUraUlIc anjjiioiusiiiiill; Muamct, u^pc'isag'ssanih auldlariscso!«. I r.usssn 11 a a-

johcrsorpai, piniagagssarigat Kristonunit sor- ssugfigalug'it avdlaldlo ugpcrisagj-sarerhusa- iningnik nalagkuinang'Usut. Manale pissaujuiig- naeriarttilcrput liristorniuildio lamgcrtaisa cr- sigiuugnaolfrpalt.

Tiirhit saJailissarluinarput, sorssungshalu- ardluli!; ag<5!al, kasi:u timil; pinrrssiinsgdlo ahi- gaharput- Ugperisagssala inci'terpai silaha- ngitsortolanjagst avdlamigdhmit sllaoi'iuignar- tiunih ini« rlnnagit, ftaviilc mamarcKal, |)n- jortartarpuldlo pujorlautinih taSilsuni!;; liisv- iiliorlarpnl liimigtorssnai-mik licriiivigsumlU issungartumigdlo, liavfisorlai-puldle tctorllng- nih niiltisimguaiiilj. Tiirhit ahimancrtait uv- dloh uavdhigo igsiassaraut akisimit maugar- tunut, pnjoi'laidlutil; havJssordlnlijfdlo. Ama ajortuliaussoringilat kavsenik nuliakarnck, pi-

mnassainingnigdle kanok aincrdlaligisiiuik nuliagssarsissarat; aningaussanik akilerdlu- tik nuliagssarsissaramik.

Tiirkit nalagaunertat laisartagauvok Sulta-

iiiieiik, Taussniiin innvlano piiiinasauiinik pissarpai, nalåigklulit sokntiginagit. Nalingi- nak kainavngissane crngenak lokiilllarai.

Kangarssuak itiakiicrsilsigangainik niahuit pincisarhulSglssarpat igdlumik avatannt. Ig- dlorssuakai p(di (Sullauc) pinivigsumlk. Nil- iiakarpuk riiinjjiiili; lauko ingiiilkortiunili inckartipai aiigissoisHiiarmik, nautscTfinguik plncrssor^suaniik kaiagdlagsimassumik; »aiit- sivnngnc taukunuiic orpot paorhassuit tungu- sungnitsiul amerdlakaut, naiissut<lio tassane lipigivigput, aina ancrsuarfckarujok tuping- nartimuik puiiassuiingnik, tassanc sila liig- dlcrsarliiivdlugo, uviarfigssaorkuvdliigUdlo;

aussak tainano kiaklnginat. Nautsivfct tama- Jio avatiitiikut liartuagarsuariillt uiigaliisiiiia|uit angutidlo crsiput tscruck takamunga; iscra- luartut pitdlarnckartarput tokutauvdlulik. Sol- tauip iicrdlcivsornekarpnt aniarpagssu- artiit, taukalu (nuliai) aviiiaiiiiik suliakaiigit- dlat pincrsarncnnik aliigkainikut, ujarkanik crdlingnartorssuaMilk, crdlingnartuviiignigdlo silikinigdlo. Igsiaulakarput akisinik inau- gavtnnll;, kavfisuvdliitigdlo paortnarssuartor- dlutigdlo sukutordlutigdlo llarpul, uvdlutdlo taiuaisa nipiliornok tnsaipat, kiligdlutigdlu- nit nuanararaut. Tiirkit arnartaisa kenatik »ai- gordlngit kisianc ancrsarput, issigivfigsaina- niiiignik angmardlugo, takurkunginenuik (a- ngulinut). INidiarumassut pisiaralugitdlo At-

25.

fW

/

sait falnissarait. Uvlgdlit angutinih avdlanih talnineh ajQrput, nvisigdlo katan^utiti{;dlo angajorhaitiydlo lilsesa. Taimactarput Tiipkit sangiator^ugainik.

£/ £ /^r ^Tiirkit.

q O i I i J o g nc) r.; l oU

JiilTiiiT

IVal.itøiarfi^ssuak Tiirhit nunanitol

tim

' '"'II'' UJJ

Rusit nunånc ({jdlorpagssuit.

Tiirkit mcrnrtaisa atuarfiat.

ol.

Tiirkit igtHorpagssualcsa il;U .

^ /

U5IN0A.

L 18 5!.

\ ^ »Ar" f

'' ^'-1 [up K» IKu "

"nu ;i Sfit ' v "K«

$

(r~" : -•'

iVKUPÅP ASSjNOA))

IV, s 0 7 •' *9$^ Suva •> • »JfTn-tv'C S'Sctf.nl

^@3 r ' -

"l / ^{i * ^}

U II (t Jf !-•

£sB& Ycfétrrsi '/.

jfi.o rftca'

•. i«,

5t n

-\—

^ K

•OfioLVi

im «A X";; r/' 'A~

•7 7 S 3*^^ 7 ; * 5 ,

tti« v f,-/-:

f / v R v s n

av I vr-riisJii

C>--•....; <

vamrttrm, ^ o N ^ o . r t v

'l/',/l'cnl' rsstt-aJc

m

\

1 ymj^ er m ^

Tvii'tita

l r. i s d CC .Vah'M:

S v>^v' ^{Avi af A}

'«a^5r> iP

1/ / t f (. i /f / s • / f/

. V .

S.Ji

mmi

BILLEDER FRA FREMMEDE LAN­

DE, MED FORKLARING,

HELE IPFDTÆGTEN SKAL AF FORSTAADERSKABEU- 1NE DELES MELLEM ENUER, SOM HAVE MISTET »E-

1\ES M/EIND VED KAJAKFANGST.

GODTHAAB. 1838. j

TRYKT I INSPEKTORATETS BOGTRYKKERI AF R: BERTUELSEJX OG L: MOLLER.

7 ;1:1 ^