Digitaliseret af | Digitised by
Forfatter(e) | Author(s): Wøldike, Marcus.
Titel | Title: Marci Wöldike D. Compendium theologiæ
theticæ in usum scholarum.
Alternativ titel | Alternative title: Compendium theologiæ theticæ in usum scholarum.
Udgivet år og sted | Publication time and place: Havniæ : sumptibus & typis Orphanotrophii Regii : excudit Gottmann. Frid. Kisel., 1742 Fysiske størrelse | Physical extent: 80 s.
DK
Materialet er fri af ophavsret. Du kan kopiere, ændre, distribuere eller fremføre værket, også til kommercielle formål, uden at bede om tilladelse.
Husk altid at kreditere ophavsmanden.
UK
The work is free of copyright. You can copy, change, distribute or present the
work, even for commercial purposes, without asking for permission. Always
remember to credit the author.
m m m m m
m å ø t ^ M L ^ -A *t *o*t*CI*3l - O r * xjf* b «T~
§ i ^ L J f W P L fj v ^ r - V , r ^
f H t ' c SfT ~ % <*>4$ 1 . iKr*^ *■* - *7 -* • ^fc.-fr^ .**»v *^4 ^f. **<-.>> .*«
! < s>v \* *t* * v- % - é i . ' . j* .
■■•'■- ,.*'•* .t jjF.w- i#!v A l f -*
l r S w f f s S ' • V > v ^ E j L O r Z * ’ t T * * 5
■* i . ,_ « 4 v i t t i L f . ^3 > « » v ».. .*'*•#%* «*.%- x r
a S g g 3 i
K S » S » 5 !
s t a s s s :
» * / j* SK S %
- ^ V s -*5k »
$ * »
S f i^ ^ u L iv * k r i r ' i v >
■ r C g P W \ w £ l K J 3 P ^ . S j B S M & t r S S « ^ * - '
^ > \ f- • l ' ' 1
•-;'.?, .O-
^ ' j j T ' r ' j
. y r r '*
H ?
+ £ * i j * j Z w * 2k
5 5 8 B ^ « * 2
DET KONGELIGE BIBLIOTEK DA 1 .-2.S 3 8°
1 1 03 0 8 00806 6
QJ9
MARCI WOLDIKE D.
COMPENDIUM T H E O L O G I Æ
THETICÆ
I N U S U M S C H O L A R U M
Juflu
Sacræ Regiæ Majeftatis*
Ciwi Privilegio.
H A V N I Æ
Snmptibus & typisOrphanotrophiiRegii
L xcudif Gottmann. Frid. Kisel. An. i7 42 *
^ ^ __l i
/. N. f .
P R O OEM I OM.
DE THEOLOGIA.
i.
H EO LO G lA eft fcientia de DEO & rebus divinis.
2. Cognitio qvam Deus håbet de fe ipfo rebus- qve divinis dicitur Theologia Arcbetypa, eadem- qve communicata eft humanæ Chrifti naturæ; qvac vero in creaturis intelligentibus ad eam expreffa eft dicitur Eélypa.
Matth. X l.2 7 . Nemo novit filium ni f t P a ter, n tq v t Patrent ejyisqvam novit nififilius, & cui volittritfilius rev el ar c.
3. Theologia E ftypahom inum eft vel vice fbu vi at orum , qvam habent in hac vita, vel vijtonis , feupatria> feu comprehetlforum, qvam habent vi- iioneD eiinvitazterna fruentes.
I Cer. XIII. 12. Videmus nuve perfpeculum tattqvam in otti g- mate ; tune autem d facie adfacietn : nunc cognoj'co ex fa r te i tune autem cognojcam Jicut cognitusfum.
4. Theologia riæ alia fuit an te lapjum 3 alia eft poji lapfum.
Matth, XUX, i i» Venitfilius hominis ød falvandum qvodpt*
fierat.
A 2 5. The-
* 1 ( 4 ) S#
5. Theologia viæ eriam poft lapfum alia eft na
turalis} cujus principium cognofcendi eft lumen naturæ, alia revelata, cujus principium cogno
fcendi eftrevelatio divina fupernaturalis.
6. Theologia naturalis eft vel naturaliter men- tibus hominum infita, vel per contemplationem rerum creatarum acqvifita.
Rom . II. 15. -Qvi ojlendunt opus legis fcriptum in cordibus fn is, atteflante ip forum confcientia, & cogitomnibus in terfe ac- eufantibus aut etiatn excufantibus.
' Rom. I. 20. Ovæ fitn t invifibilia Dei , ex creatione mtindi, dum per opera intelliguntur, pervidentur, nempe aterna ejuspo- tcntia fodivinitas, ita u tfin t inexcufabiles.
7. Theologia naturalis vera qvidem eft, & a Deo d ata, hominemqve manuducit ad Theologiam re- velatam; fed poft lapfum non fufficit ad falutem , cum nihil doceat de Chrifto.
R o m .I.1 9 Ovod de Deo cognofci pote/l m anifefum ejl illis.
Dens empi illis patefeci t.
Aft. XVII. 27. Ut qveerant D eum ,fifortepalpent eum aut in- veniar.t, av omvis non procul exijlat ab unoqvoqve noflrutji.
A ft.tV .1 2 . N o n e f in alioaliqvo falus. Necenim aliudno
rnen ejl fu b ccelo datum buminibus, in qvo oporte at nos fa h o sfieri.
Matth X V I. 17. C o ro fy fangvis non revelavit tib i; fe d P a - ttr m e u s q v ic fin c a lis .
8. Dantur Athei pra&ici, fed Theoretici non dantur nifi ad tempus. Supprimi enim poteft Theologia naturalis, non exftingvi.
Pf.XIV. I. D ixitinjipiens in corde Juo non ejl Deus.
R om . 1.1^!. Revelatur ira Dei de ccelo fuper omnem impieta- tem & injuflitiam hominum eorum, qviveritatern Dei in in ju fi- tia detincnt.
9. Theologia revelata eft fcientia de Deo & re
bus divinis, ea qvæ homini peccatori ad gratiain Dei
Rom . II. 14. Cum gentes, qvee legem non båbent, natura Jegis f i n t fa c iu n t, ha legem non b åbentesfibi ip fs fu n t lex.
* S ( S ) 3 *
Dei 8c falutem æternam perducendo funt cogno- fcenda ex verbo Dei revelato demonftrans.
M atth.X I. 27. th .2 .
Joh. I. ig. D a m i nemo vidit unqvam : unigenitus filiu s , qvi efi in finil Patris, ipfe enarravit.
2 T im . III. 15. Ab in fa n ti a facras literas nbfii, qvatepojjunt fapientem reddere a d falutem . _
xo. EaTheologiæ pars, qvx articulos ndeitra- jdit ,tbetica; qvæ vero m orum doftrinam propo- n i t , moralis dicitur X Utraqve eft vel acroamatica
vel catechctica.
Ebr. V. 12. Cwn deberetis magiflri ejfe propter tempus , rur- fium indigetis ilt vos dcceamini, qva fin t elementa exordii ferm o- ttttm Dei, Ipf faSticftisqvibuslafleopusfit,nonfolido cibo.
11. Articulusfidei eft pars dottrinæ Theologi- cae de objefto aliqvo fpirituali credendo in Scri- ptura facra revelato, qva ad falutem æternam in- ftruimur.
12. Illi articuli fidei, qvi ex natura qvidem m no- tefeunt, fed ex revelationc creduntur, appellantur fttixti: qvi vero ex lola revelatione 5c leiuntur 8c creduntur, appellantur purt.
Rom . 1.19.20. th. 6 .7 .
iC o r . II. 14. Animalis bomo nonpercipiteaqva Junt Jpiri- tus D ei. Stultitia enitn f u n t illi, nec potefi cognofcere, qvodfpt-
ritualiter dijadicantur. _ , .
13. N exus, qvem articuli fideihabent in te rie , dicitur an alogi a fidei.
R o iu .X II.6 . Habcntcs propbetiam feeundum analogiam
fidei. .
14. Articuli fidei 8c doftrinae m orum ex Sacra Scriptura probantur vel exprejfis verbis live y.aT«
t b gr,Tcv, vel per bonam confeqventiam live x«r«
Ty'» Sid vo m v.
Matth XXI!. 31.32. DerefuircfHonemortuorum nonne legi- fiis, qvod di elton ejl vebis u Deo, qvi ait : légujum Dens Abraha-
*§ («) a*
15- Articuli fidei diftingvuntur in fundamenta- les j qvi pernncnf ad fundamentum dogrnaticum llludqve vel antecedunt, vel conftituunt, vel con- ieqvuntur, & non-fundamentales, qvin o n n ifi re- mote ad fundamentum refpiciunr, qviqvefine di- ipenciin lalutis ignorari vel negari poflunt.
1 . Fundamentales lunt vel primarit 3 qvi lunt om nium tem porum , &fine difpendio falutis nec ignorari nec negari poflimt, vel fecundarii, qvi n o n funt omnium tem porum , & qvi fine fillut s
negari ° I®norarI (3v^ cm poflunt, non autem Fundamentum Theologiæ dogmatkum eft e a a q ttn n a , cum qvareliqvæom nesita cohærent, u t ei iiinitantur tanqvam propter eam revelatæ:
caqve eft hæc propofitio- qvod homo juftificetur Crjdlvetur g r at i et D ei, per fidem, propter meri- tw nU m Jti; Fundamentum hypoflatieum fidei eft C hnftus fpeélatus ut mediator. Fundamentum
•rgdmcum eft verbum Dei eum facramcntis.
18. I n f deles dieuntur, qvi fundamentum hy- poftaticum non agnnfeunt, feu qvi neganr j efum
*1^ p>iJ1 -e^rex ^ eudlat0rem: cuj usm°di funt Ju- rn n h E h n i-!-’ Muha™medan>- Htretici verodi- euntur, qvihcetprofiteantur Jefum Chriftum Me
diato- r
m ( 7 > m
diatorem; in articulo tamen uno vel altero funda- mentali pcrtinaciter errant, fuumqve errorem pro- pagare ftudent.
i Cor. XIV. 22. Lingvo:inftgnum funt twnfidelibus, fe d in fi- delibus ; prophetia tintern non infidelibus, fedfidelibus.
1 C or.X I. 19. 0portet ctiam bore fe s inter ves ejfe, ut q v ip n - bnti fu n t m a n ife ftifa n t inter vos.
T it, III. i o. H areticum bomiuem poft imam t y alteram n r- , reptionetn devita.
19. FinisTheologiæ extemus eft beatitudo per- Fefta: Beatitudo obje£tivaeft ipfeD eus, forma
lis eft fruitio D e i: proximus qvidem in ftatu gra- tiæ ; remotus vero in ftatu gloriæ.
Apoc.XXII, 14. Beeitiqvi fe rv a n t nrandataipftus, u t f t p t * te f a t em im in lign o vita , ty p e r port as infrent in civi totem.
THESES
DE SACRA SCRIPTURA.
*0. Sacra Scriptura eft verbum Dei per Prophé- tas, Evangcliftas Sc Apoftolos immediaté a£los aSpiritu San£lo, in literas line omni errore rela- tu m , u tfitom nihom ini regula fidei 5c morum Se efficax medium æternx falutis.
2 T im . III. 15.16.17, Ab infantiltfaer as liter as nofti, tjva te pnffuntJapi emem reddere a d falut em perfidem tpvee eft in Ch rifta J e fu. Omvis enim Scriptura divinitus infpirata t y utilis eft ad dofirinarn, adredargutitmem, a d corrcétionem, ad inftitutionem, qvte eftin ju ftitia, utperfe&us f i t boma D e i, adottme opus bonmn pcrfcfi'e inftruBus.
2 P e t,I .2 i. A S p iritu S a n fto a B i, locuti fu n t fi n B i D e i Isn- mines.
21. Eapars Scripturac Sacrx, qvat ante adven- tum Chrifti in carnem per Prophetas lingva H e-
A 4 br*a
m ( 8 ) m
bræa & literis Hebraicis fcripta eft, dicitur Ve tus Teftamentum; qvae autem poft ad ventu m Chrifti in carnem per Evangeliftas & Apoftolos lingva Græca fcripta eft, dicitur Novum Teftamentum.
Matth. XI11. 52. Omnis Seriba edncius adregnum cælorumfi-
miis efthomini P a tri fam ilias , qvi profertdethefauro fu o n o v*
17 vetera.
2 C or, III. 15. In leCtione Vettris Psftamenti.
22. Libri VeterisTeftamentiCanonici funt fe- qventes:
4 05©
27 14 21 4 2422
?5
Genefis håbet Capita
Exodus . . .
Levitieus . . .
N um erorum Liber D euteronom ium Jofuæ L iber -
Judicum . . .
Rutine . .
I Samuclis - - 1 Saimielis - « - iR e g u m * m s z R e g u m s « j C bronlcorum feu Parall.
pom euon
2 Chronic. feu Paralipome*
non 1. « -
Efræ . . .
Nchemiae feu II. E frx »
EA herx p i s
J obi
Pfalm ifunt -
Proverbiorum L iber håbet
Capita . . .
Ecclcfiaftes - - .
G anticam Canticorum - g 'Malachias
16IO
*1
Prophetæ majores.
Jefaias . . Jeremias T h re n i Jercm i*
Ezechiel Daniel
Prophetæ minores.' 66
52 5 48
12
Hofea$
Joel
Amos ■
Obadias
Jonas *
Michxas IO :N ahum
H abakkuk Zephanias Haggxus
12 Zacharias >4
4 23. Libri
*§ ( 9) m
23. Libri Novi Teftamenti Canonici lunt fe*
q v en tes:
Evangelium M atthxi Evangelium MarcL Evangelium L uc*
Evangelium Johannis Aéta Apoftolorum Epiftola Pauli ad Romanos I. A dC orinthios
II. Ad Corinthios * * Ad Galatas -
Ad Ephefios - - - Ad Philippenfes
AdColoftenfes - *
I AdThefifalonicenfes s II, Ad Theffalonicenfes ?
28 I. Ad T im o th eu m 16 II. Ad T im otheum 2 4 A d T itu m 21 A dPhilem onem
28 A dH ebrxos * * 16 Epiftola Jacobi <■
16 I.E piftolaP etri
| i II Epiftola l'etri 6 I. Epiftola Johannis 6 II. Epiftola Johannis 4 III. Epiftola Johannis 4 Epiftola Jud*
5 Apocalypfis Johannis
?
6 45
1
5
* 55
x 1 1 22
24. H i libri dicuntur Canonici, qviafunt jc«va>v, id eft regula & norma fidei & m o ru m , omnium- qve controverfiarum fidei Judex norm alis, utpote vox fummi Judicis perfonalis, qvi eft Spiritus Sanftus.
Gal. VI, 16. Qyictmqve fecundum hune canonetn incedunt, fuper illospax t y ntifericordia t y fu p er lfrdélem Dci.
Joh. XII. 48. Sermo, qvem locutusfuut, ide judicabit eum itt novi (fimo die.
Ébr. IV. 12, Sermo D eijudicare p o te f cogitationes t y inten
tiones cordis.
25. L a ic in o n lu n t arcendi å leflione Scripfurx Sacræ.fed omnes homines eam debent fedulo fcru- tari, non modo in fontibus fed & in verlionibus.
Joh, V . $9. Scrutamini Scriptur as-, qvia vos putatis in ip fs vi- ta m aternam b aber c, ty illa f u n t, qva teflim onm n perhibeut de me.
2 T im . III 15. Ab in fantilt fa e r as literas n b f i.
A ft II.II. Audimus eosloqventes noflrislingvis magnolia De i.
2 6. Aufioritas Scnpturæ Sacræ abfolut'c confide-
A 5 rata
t
n ( i ° ) m
rata finit å Majeftate au&oris ejus fum m i, nempe Dei.
Ef. I 2. Audite cæJi, aufculta t o r a ! nam D o m h u slo p itu r .
Refpe&ivc vero qvoadnos confiderata innotefcit ex cntcriis internis & externis, qv* f u n t: T eftim onium jnternum SpiritusSan&i mediante verbo audito vel Iceto.
1 Joh. V. 6. Spiritus eft, (p i tefiatur p o d Spiritus J it veritas.
Perfectio doctrinæ, efficacia ad convertendum , regenerandum , fanftificandum & falvaudum hom ines,vatirinia qvibus refpon- dit eventus, mytteri o rum fuhlim itas, praeccptorum fanétitas, perpetua Scriptura: harm onia, »ntiqvitas, miranda confervatio, m iraculorum divinitas, teftim onium E ccldix, m artyrum con- ftautia, &c.
27. Scriptura Sacra eft perfida cffcntialiter feu objeftivé, itauteontineat omnia dogmata adfalu- tem neceftaria 2 Tim. III. i j. 16.17. Eft etiam integralitcr feu qvantitativé perfida ita ut nulla ejus pars perierit.
Matth. V. 18. Dottec tranfeatccelum f y ttr ra, jo ta unum aut tmus apex nonprateribit de Lege, donec omnia fiant.
2 8. Scriptura Sacra håbet intrinfccam cfjicaciam illum inandi, convertendi, regenerandi, renovan- di, falvandi homines.
Ebr. IV. 12. Virus fermo Dei fy effica x fypenetrantior qvo- vis ancipiti gladio.
2 T im .liI .u 5 . t h . 2 0 . Pf.CXIX. 105. t h . 29. P f.X IX .g . L ex Dominiperfeéta eft convertens anintam. i Pet. 1,23. th .2 0 6 . Joh. XX. 31. H aeferipta J u n tu t credatisjefum ejfe Cbrifiut»
ftlium Dei, f y u t crcdentes vitani håbe atis in nomine ejus.
29. Scriptura Sacra ita eft perfpicua, ut in iis , qvæ ad fidem & mores funt neceftaria, unicuiqve præjudiciisnon occupato, & mediis hermeneuticis refté utenti fenfus cujusqve di&i abundé pateat.
Pfalm. CXIX, 105. Lucerna pedi tueo verbum tnum f y lunten Jemitee niece.
30. Media hermeneutica funt 1, Notitia lingvae
&
# S ( ” ) Uflf
& phrafeologiæ Spiritus San&i. 2. Confideratio contextus antecedentium, confeqventium & fc:o- pi. 3. Collatjo locorum veréparallelorum. 4. Oh- lervatio analogis fidei. 5. Reverentia erga Dcum Scpreces.
Pfalm. CXIX. ig . Dømine aperi oculos meos, utv'tdeam mira- bilia ex lege tua.
2 Pefr, I .2 0 . th. j r .
3i- Senfus Scripturæ Sacræ eft tantum unicus, fed multiplex ufus.
2 T i m . n i . 15,16.17. tli.2 0 . Pfalin. CXIX, 105. th .2 9 .
2 Petr. 1 .19. s o . 21. Habemus firmterem prophetrrum ■er- monem, cut benefacitis atten dentes qvafi lucerrue Iacent tin cali- gmojoloco, done c dies illucefcat, & lucifer ori atur in cm -dlbus ve- f r i s . Hocprimum intelligentes, qvod onmis Prophctia Scrif-ttir«
propria interpretationis nonJit. Non cnim voluntate ham anu al- lata ejl aliqvandoprophctia, f e d a Spiritu Satitfo aéiilocnti lunt fa n é liD c i homines.
3-- Præter Libros Canonicos in volumine Ve- teris Teftamentiexftantetiam Apocryphi, qvi non lunt divinitus infpirati, nec å Prophetis, nec Hn- gva Hebræa fcripti, neeåC hriftoaut ApoPolis :>l- Iegati, nec ab Ecclefia Judaica nec vetere Chriftiana recepti, nec ab erroribus immunes ;utiles tamen ad morum doftrinam & notitiam providentiæ Dei in confervandoEcclcfiam; Suntverd feq ventes:
L ibcr T obi ae håbet Capita L ibcr Judith
Fragm entum Efthene LiberSapientise L ibcr Sirachidse L ibcr Baruch Epifiola Jcrem i*
O ra tio Afariæ » O ra ti« trium V irorum
14 Hifloria Sufamuc - Ifc DcBcleBabylonico *
7 DeDraconeBabylonico 19 I. Maccabxorum *
51 II. Maccabacorum - . 5 O ratio Manafix I IIL Maccabæorum I III.Efrsc - . . 1 IV .E fr* - - -
I I I 16 15I
7
109
D E
m ( 12 )
DE DEO.
33. Deus definin non poteft, qvia non compre- henditur fub ullo genere univoco: itaver6 dcfcri- bitur ex Scriptura: Deus eft eftentia unica, fpiritua- lis, independens, liberrhna, immutabilis, aeterna, immenfa, omnifcia, omnipotens, fummé bona, ju - fla, mifericors, verax, (ubfiftens in tribus Perfonis, qvæ funt, Pater ab æterno gignens filium.Filius ex ciTentia Patris genitus, Spiritus Santtus ab utroqve procedens, in unitate efTentix 8c Trinitate perfona- rum fola religiofe colenda 8c adoranda.
Ef.X LII.Ø . Ego fu n t Jcb o va, i Hud eft nornen m eum , gloriam
ineam alterinon dabo. „
D eu t V I.4 . Audi Iftracl: Jcbova Deus nofter Jcbova unus eft.
Jo h . IV 2 4 Deus eft Spiritus, (ft qvi adorant eum oportet ut tn Spiritu (ft verit ate <1 dorent.
Ef.X L IV . 6 . Ego j'ui 11 primus (ft ego fu m ultimus , (ft prater
tne nullus eft Deus. -
J a c .1 .17, Omnis donatio bona (ft omne per feéium donum ju - perneeft dcfccndcns d Patre Inmiunm , apud qvem non eft ti ans-
TKUtatio, aut converfionis umbra.
P fa lm .X C .2 . th.59.
Pfalm .C X LV .3. M agnitudini ejus non eftfn is. . Jer. XXIII. 2 4 . Annon cælos (ft terram ego wtpleo ? in p u t Jcbova.
Matlh XIX. 17. Nemo bonus eft nifiunus Deus.
P f.C X V _ 3 .th 3?. P f.C X X X lX .2 . th.35. P f C X K .137.
tli.37. lJ o h .V .7 . th .4 1 . Ex XX. 3. t h . 52.
34. Scient« Dei non folum eft Jimplicts inteui- gentiee qva novit femet 8c omnia poflibilia, & vifio- ju sqva novit qvicqvid a£lu fteundo eft, fuit, 8c e rit, fed 8c media qva novit futuribilia, feu qvæ ru- turaforent certa conditione pofita, qvae non im- pletur i u t : Davi dem captutn ir i , fi maneret Kegi- l<£> qvod faftum non eft. i Sam. XXIII. n . 12.
Vcenitcntiam adur os fu ijje Sodomit a s, f i totidem aftud
mm
$ § ( i - 3 ) m
dpiuléosfaBa fuiffent miracuta, qvot Capernanmi.
Match. XI. 2 3.
35. Deus prælcit futura contingentia, nec ta- m enejus prælcientia imponit rebus præfcitis ne- ceflitatem, nec tollit rerum contingentiam.
Pfalm. CXXXIX. Z. Tu cognofcisfedere ineum fåfiurget e me- um, intelligis cogttationem meam e longinqvo.
Pfalm. CXV. 5. Deus nofter ineæ liseft , qvicqvid vu lt fa c it.
Itaqve u t res aliqva e x ifh t, oportet u t adfit non modo aclus ali- qvis intelle& us, fed & voluntstis divin*.
3 6. Deus poteft omnia, qyac non implicant con- tradittionem vel a parte D ei vel å parte rei.
Luc. I.3 7 . AptidDeumnoneftimpoffibilisulla res.
2 T im . II. 13. Dens f ' ipfirnn negar c nor. poteft.
37. Deus fumrn'c juftus e ft, ita utetiam juftitia punitiva ei fit eflentiålis, nec poflit fine fatisfa&io- ne fontes abfolvere.
pfalm, CXIX. 15 7. Juftus es Jebova fåreB us judiciis tuis.
Rom I.3 2 . G entesagnofeuntjuftum D eijudicium , qvodqvi talia (n \A T )fa c iu n t, digni fin t morte ; A tqvxcunqvea& iones Dei funt lib er* , e* non poflunt natura elfe not*.
38. D eusfum m everax e ft: adeoqve licet vo- luntas ejus occulta fit diverla a revdata, non tamen in negotio falutis voluntas beneplaciti abfoluta op- pofita eft voluntati figrit ordinat*.
Rom . III. 4 . Deus eft verax.
Rom XI. 3 4 . Q vis cognOvit ment em D om ini, ant q visfin t ei iconfilio?
Ezech. XIIX. 32. Non dele Bor morte morientis , di Bum Do- mini, convertite itaqve vos f å vivite !
39. Do£trina illa qvod Deus fit in efientia unus
& trinus in perfonis, eft articulus fidei ad falutem prorfus neceflarius.
Joh. XVII 3. H ac eft vita teterna u t agnofeant te folum ve
rum Deum f å qvem mififti J e f n n Chrifttm.
iC o r. X II. 3, Nemo poteft dicert Jefitm D om hi um nift in
Spiritu Sanfto. 40, Etiam
m c 14 ) m
40. Etiam in Veteri Teftamento articulus de pluralitate, Sc prsecifé Trinitate perfonarum fuit re- velatus & creditus.
Pfalm. II. 7. Filiusmeus es tu, ego bodie gentil te.
Prov. X XX. 4. Qvodnamejlnonnen ejus t f qvodnam nomc»
jUH ejus ?
Ef, VI. 3 SanB us,fanB us,fanB us Jehova Zebaoth.
Pfalm. X X X III. 6. th. *6.
E f.X L IlX . 16. Dominus Jehova m ittit ine & Spiritus ejus.
41. In Novo Teftamento doÉlrina deT rinitate darius eft propofita.
I Jo h .V . 7. Tres Junt, qvi teftimonium dant in cmlo : Pater, Verbum t f Spiritus SanBus, f bi tres unum funt.
Matth, III. 16 .17. Baptizatus Jefu s afcendit jla tim exaqva, t f ecce aperti fu n te ic c e li, t f v i d i t Spiritum D ei defcendentem qvajieolumbam, t f venientem fuper ipfum. E t ecce vox de coelit dicens: H ic c ft f i Hus mens dileBus, in qvo babeo benepUcifum.
Matth. X X llX . 19. ProfeBi doceteoiunesgentes, baptixa*- tes eos in nomine Patris t f Filii t f Spiritus SanBi.
42. Nornen Fatris de Deo interdum in Scriptu- raadhibetur eflentialiter, interdum perfonaliter.
M atth. VI. 9. P ater nojler qvi es in coelis.
x Jo h .V .7 . th .4 1 . M atth.XXllX. 19. th .4 1 .
43. Filius ab æterno å Patre veré Scpropriéeft genitus per communicationem ejusdem ellentiæ,.
eftqve Patri opt.oé<?to f.
Pfalm. II. 7. th .4 0 .
Joh.X . ,0 . Ego t f Petter unurti futnus.
P rov.IIX . X I. D om inuspojfeditm einitioviaftta, ånteoper*
tjus tum er am. Ab ifterno ordinrtta Jum t f ab initio ante terram.
44. Spiritus Santtus ab æterno å Patre & Filio procedit St utriqve eft cfio i^io q .
Joh. XV. 26. Cunt venerit advocatus iUe, qvemego mi t t am vo*
lis ti Patre, Spiritus verit atis qvi a Patre procedit, i Ut tejlabitur deme.
2 T h e ff. II. 8« D icitut Spiritus oris C h rifti: & Ef. XI. 4 . Spi
ritus labiorum ejus, qvciuadtnodum Pf. XXXIII, 6 . Spiritus orit
tur«.. Jolif
J.__________ - - - *
m c ) § »
Jo h .X V .2 6 . D icitu rm itti* F ilio,ergo etiam ab eoproccdit, I Joh. V. 7. H i tres unum funt.
4 5 . Spiritui San&o in Scriptura Sacra tribuun- tur nom ina, attributa & opera divina, ergo eft ve
rus Deus.
Aft. V , 3 .4 . Ananias q v im entitusfuerat SpirituiSantfo, di
s k u r mentitus ejfe non bominibus, fe d Deo.
Hf. V I. g. 9. Loqvens per Efaiam Spiritus Sandlus dicitur Jtbova. coll. Adt.XXIlX. 2S.
Pfalm. CXXXIX. 6 .7 .8 . Defcribitur'oninipræfentia Spiritus S an cti: Pf. CXLlII. IO. dicitur bonus. Joh. XIV. 17. Spiritus verit atis. iC o r. IlX 10. Spiritus otnnia fe r u t at ur etiam pro- fu n d ita te s D e l, adeoqve eftom nifeius. 1 Cor, XII, n . Omniet fa c it anus idemqye Spiritus dijtribuens unicuiqye qvemadmoduvt
v u lt: adeoqve eft om nipotens & liberrim us.
Gen. I. 2. Spiritus Del inettbalat fuperficiei aqvarum. Job.
XXXIII. 4 . Spiritus D ei fe e it me, 'fpiraculum omnipotentis vi- vmn tue confervavit: jtaq v eeftcreato r& confervator. 2 P etr, 1 .2 l. ab eo a£ii locittifim tfanid i D ei bomines. T i t . III, rege- nerat & renovat homilies. Act. XX. 28. conftituit miniftros Hcclefix, M atth, XXIIX. 19. in euiu credimus in nornen ejus baptizarnur.
4 6 . Spiritus Sancfcus eft å Patre & Filio diftin£fca perfona, nec tantum virtus Sc cfficacia Dei.
1 Joh. V. 7. Com m cm oratur tanqvam num ero differens a Patre f å verbo perfona. J o h .X l V ,i6 . dicitur alius*. Patre &
Filio. 1 Cor. IL, xo. tribuitur ei intelleflus. x C or. X II. 11, tribuitur ei Voluntasj acliones perfonales ci tribuuntur G en, 1.2. th .4 5 . Job.XXXIII, 4 , th.45. 2 P e tr ,1 ,2 I.th . 2 0 . &c.
4 7 . Perfonæ divinitatis diftingvuntur od extret feu refpe£tu creaturarum appropriatione certo- rum o p eru m : fic feeundum ordinem Perfonarum Patri tribuitur creatio, Filio redemptio, Spiritui San£to fan&ificatio; A d ifltra vero diftingvuntur charafteribus Perfonalibus, feeundum qvos Pater eft generans, Filius genitus, Spiritus San£tus pro- cedens per Ipirationem, qvi fluunt ex duabus
adtioni-
m c i«
a£tionibus perfonalibus, nempe generatione a&i- va 8c fpiratione a£liva.
Ebr. 1 .3. Filius tft ejfulgefcentiagloria & cbara&cr Perjone P /tt ris.
Joh. XV. 26. th 44*
48. Opera Det ad e xtra, funt tnbus perfoms communia 6c indivifa; dantur tarnen talia, qvæ funt principiativé communia, terminativé vero uni perfonæ propria, ut incarnatio F ilii, apparitio Spi
ritus Sanfti in fpecie columbæ. Opera vero ad in- tra funtdivifa. Dantur tamen qvæ funt effentia- liaadeoqvecom m unia, fcilicet qvodD eus nove- rit fe ipfum , qvodqve fe ipfum amet.
Joh. V . 19. Qytecuttqve Pater fa c it, bccc etiam F ilm pariter
^ 49. Differentia inter Perfonas Deitatis non eft ejjentialis. Eadem enim eft effentia Patris, Filii 5c Spiritus S a n fti: neqve tantum nommalis. N on enim funt tantum diverfa vocabula eandem perfo- nam denotantia; fed Perfonalis. Differunt enim u t alius 8c alius, non vero ut aliud 5c aliud.
I J o h . V . 7. H i tres anum J'unt.
Joh. X. 30. Ego i r Pater unum fum us.
Joh. V . 32. Alius eft qvi te flatter de me.
Joh. X IV .16. Ego rogabo Patrem & alium advocatum dabit
5 o. Attributa Dei non differunt realiter ab ef- fentia.
Jer X. 10. Dominus Deus ejlveritas.
1 Joh. IV. 16. Deus eft cbaritas.
51. Attributa divina funt vel qviefeentia, qvæ manent intra finum Deitatis, u t : setemitas, fpiritua- litas.beatitudo 8cc.vel operantia qvæ fe manifeftant operatione in creaturas,ut: ommpræfentia,juftitia, mifericordia8cc.
5 2 . S o -
( 17 ) 1 $
52. Solus Deus elTentia unus & trinus in perfo- nis religiofe colendus & adorandus e f t: eum debe- mus fuper omnia timere & diligere & ipli fo li con- fidere.
Exod. XX. 1, Non habebis Deos alienos coram me.
5 3. Religio eft certa ratio colendi Deum,
DE CREATIO NE.
5 4. Creatio eft a£tio externa totius Sacrolån£lx T rinitatis, qva Deus ccelum & terram , omnesqve in iis creaturas ex nihilo condidit, ad gloriam fux fapientiæ, potentiæ & bonitatis.
Rom. XI. 36 E x ipfo, per ipfom t y in ipfo font omnia : ipfi Jitgloria in fe c u la ! Ainen.
55. V o xcreare inScriptura ufurpatur de pro- du&ione vel ex nihilo vel ex materia prima.
Gen. 1.1. &c.
D e rerum creatarum conférvatione:
Pfalm.CIV. 30. Em ittisSpiritum tuum t y creabuntur t y rt*
uovabisfaciem terra.
De rei miraculolæ produ£tione.
N um .X V l. 2 0 . AliqvidnovicreabitD om inus.
De immiflione mali pænæ.
Ef. X LV . 7 . Dominus creat malum.
De regeneratione.
Pfalm. LI. 12. Cor mundttmcreamihiDeus.
S 6. Creatio eft aftio adw rtf.,adeoqve commu- nis omnibus Trinitatis perfonis: qvx tamen refpe- f tu creationis non funtcaufe fociae, qvia caufø fo- cix agunt diverfå potentiå; perfonarum vero T ri
nitatis ut eadem eft elTentia, ita etiam cadem po- tentia: & caufarum (bcietas arguit imperfe&ionem fingularum, qvæ in Trinitate locum non håbet.
Pfalm XXXIII. 6. Verbo Domini coelifafii fu n t, t y fp iritu o~
ris tjus on/nis exercitus torum.
B S.7.Filius
asg c *8 > s » .
, 7 Filius non fait caufa m m iftem lis vel:in- ftrumencaliscreationis, cumfit PamcoefTentialis, ndeoave non agat virtute mferiore, fed eådem.
Joh 1 3 Omnia per ip fu m fa é ta fm t, & f i » ' 'pfi> /*<?«»» 'f t
M ,‘r f ie u s 'S m n b c r e a v it « n itib « termino » qvo, partim immediaté, fcilicet chaos ftve mate
nam primam, animam humanam & angelos, par
tim mediante materiå prima aut ex prima o rta, ici- licet reliqvas omnes creaturas.
Gen. 1.1. Inprincipioereavit Deuscælum & te r r m . Ebr XI X. Perfidem inteUtfftnus to m p a S tm p u ffe m u n d u m vtrbo Dei, ut qva cernimus non fin t ex apparentihusja&u.
Enh I 4 . Anteja& am undifundam enta. .
c 9. Neqve mundus ipfe neqve materia mundi eft ab æterno, neqve Deus eft caufa immanens
C rpfalm CX.2. Anteqvam m onteseditiejfent,antform afjester- m r b e m q v e babitabilem, inde a feeuh & nsqve u, ftculmn tu
^ P f a h n .C I l.2 7 . M a peribunt, tuautempermanes.
6o Sex diebus ereavit Deus cælum & ærram &
m are, & qvicqvid eft in iis, feptimo vero die qvxe- V1Gen I ^ im ^ iie c V e a v itO e n * hctm .v. 3. Secundo cælum.
v S T e rtio terram. v. io. Qvarto/cto.v.16. Q vm toptfeet J-U -es v 2 0 . S extoqvadrupedes,reptiha hotn,nes.
^ 61' Creaturæ font vel vifibiles vel invifibdes.
Invifibiles funt Angeli: inter viftbiles digmtate e- minet H vm ih
C o l.1 ,16. th. 6 6 .
d e a n g e l i s
. .
62. Vox Angclus reCpeftu derivationis fignih- ' cat qvemlibet nuncium. Ufurpatur etiam de an- gelo increato FilioDei,qvi diatur Angelus f æde-
m c 19 )m
risj Mal. III. i . & in V. T. Patribus fub nom ine An- geli fæpe apparuit: nec non de miniftris Ecclefiae.
Mal. II. 7. Labia Sacerdotisobfervaredehent-filen- ti am & lex reqviri debet ex ore ejus. Nam Angelus Domini exercituum efi. Hic autem fignificat per- fonas mere fpirituales, intelligentes & potentes, åDeo intra fextiduum creatas.
63. Angeliomnes ab initio creationis fuerunt bom, talesqve ut polTent non peccare, fed qvidam eorum libero arbitrio abutendo fa£ti lunt mali, Se irae divinæ fubjeffci ad judicium fer van tur.
Gen. I. jf , ViditD ensom neid, qvodfecerat, & e£Ceeratba
rium volde.
2 P e t. II. 4 . Deus angelis qvi peccaverunt, non peper c i t, f e el c a t enis tenebrarutn in tartafum detrufos tra d id it in judicium f t r o atos.
Juclx v , 6 . Angelos qui non fir v a r u n t originem fu a m , fe d r e - liqvertintproprium d o m iciliw i, in judicium ntagni dieivineulis teternis fu b culigine cujlodivit.
64. Angeli mali certum inter fe ordinem ha- bent; omnes,vero adverfantur voluntati Dei & ho- minum faluti.
Joh. UX. 4 4 . Diabolus fu i t bomicida ab initio & in veritate non perfritit. Neqve enim veritus in to ejl. (fvando loqvitur men- dacium expropriis loqvitur, qvia mendax ejt & P ater ejus.
M a tth .X X V .4 i, Ignisaternus paratusejldiabolo j jf angelis ejus.
I P etr.Y . g. Adverfarins v e fe r diabolus tanqvam leu rupiens circumit, ([værens qvem devoret.
6 j. Angeli ceteri in bono per/literunt, confir- m atiqve ita lu n t, utnunqvam poffint ex gratia&
gloria excidere.
M atth.X ilX 10. Angeli eorum in cælis fetnper vident faciem Patris mei in cælis.
I T im . V. 21. Dicuntur Angelielcfii, ratione perfeveranti«, non autem m ediorum .
Luc. XX. 36. Beat i in cx\oå\cv.\\t\ir fnturii<Tciy^sKot.
B 3 6 6. A q -
m ( 20) m
66. Angeli boni funt m ulti, ordmesqve diver- fosin terfeh ab en ti funguntur vero eo officio, u t Deum celebrentejusqve mandata efficiant, & ho- mines pios cuftodiant.
Dsn. VII. IO. MiUicsmilleminiftrabant ei, tytnyriasm yria- dum flabat coratn eo.
Col. 1 . 16. Peripftum eonditaftuntomnia, q va tn c te ltsty q v x in terra j unt,viftbilia t y inviftbilia, Jtve tbroni.five dotuinationcs, Jive pote f t ates, five virtutes.
H c b r.1 .14. Nonne fu n t omties fp iritu sm in iftra to rii, emijjt édm inifterium, propter futuros hæredes fd lu tis 1
DE HOMINIBUS.
67. Homines primi å Deo immediaté creati five p r o t o p l a f t i , fuerunt Adam ejusqve uxorEva.
I Cor. XV. 4 7 . Primus homo e terra pulverens.
Gen. III. 2 0 . Adam vocavit nornen uxorisJ'ua E va m, ipfa t-
nim eft mater omnium vivcntium. _ . .
68. H om o conftat duabus partibus cffentiali- bus, fcilicet anim arationalist corpore, fecundum qvarum alteram nimirumanimam eft immortalis, fecundum alteram vero nimirum corpuseft m or
talis. .
Gen. II. 7. Formavit Deus hominempulverem de terra, t y w - fp ir a v it in nares ejus ftpiritum vitalem , ty fa B u s eft homo in ani-
mam viventem. .
E ccl.X II.7. Pulvis revertitur in teiram unde er a t , Jpiritus nut em redit a d Deum qvi de d it i llum.
DE PROVIDENTIA.
69. Providentia eft a£tio externaD eiTriunius, qva omnia creata clementiffimé confervat Sc pro- curat.
Jo h .V .1 7 . Pater meus adbue operatur, t y ego operor.
70. Providentia rcfpc&u obje&i dividitur in
g e n e r a l e m , qvae verfatur circa omnes creaturas etiam m inim as; [ p e d a l e m , qvæ verfatur circa ho- m incs; & [ p e d å l i j j i m a m , qvae verfatur circa h o mines fideles & pios.
* § ( * ! ■ ) § #
M stth. VI. 2 6. Pater vejler cælejlis alit volueret caeli. v. J O.
vejlitgramen agri.
Pfalm, XXXIII, 13. E cæ lis intuetur Domitius & vi det omties Jilios bominis.
Joh. IX. 31. Si qvis D eicultor e j l, & voluntatem illius fa c it, i llnm midit.
71. Forma providentix confiftit in <n%oyv<b<ru, feeundum qvam nota fu n t Dco ab æ terno ornnia opera c jus. A &. XV. 18. qvaqve pofita fuperftitio-
fiim eft credere fortunam : in it^o&éo-si feeundum qvam Deus omnetdqvodvult facit. PC CXXXV. 6.
adeoqve non exiftit fatum , & hoiMpa qva omnia confervat & gubernat.
72, Alotxito-is confiftit in confervatione, feu eo qvod Deus confervet eflentiam & vires creatura- rum.
Act. XVII. 28. laipf<>vivimus&‘m ovemur& funtus-.
In concurfu > qvod Deus ut caufa prima coope- retur eum creaturis ut caufis feeundis:
M atth.V . 45. Deus facitfolem oriri, - - Deus pluit.
& ingubernatione.
73. Gubernatio fefe exferit in permi[Jlone, qvando Deus a&iones malas non impedit phyficé:
Rom . 1 .28. th .1 0 7 .
impeditione j qvando Deus attiones creatura- rum naturales aut moralitcr malas im p ed it:
Dan. III, 27. Non dominatusejlignisincorporaipforum.
Gen. XX 6, Nonperm ifitibi tangere illam.
Direélione rerum etiam malarum ad bonum finem:
Gen. L . 2 0. Vos cogitajlisfuper m t malum ; Deus autem co- g ita vit a d bonum.
Determinatione i qvacerti termini & fines prx- feribuntur a&ionibus creaturarum :
Job.XX X IIX .lO. E t d ix i m ar i : bue usqve venies & non ultra.
B 3
DE
$ $ C 22 ) Ud
DE IMAGINE DEI.
74. H om o confiderari poteft fecundum diver- fos fuos ftatus qvi fu n t: x. Integritatis. 1. Defe- fe&imis fiu peccati. 3. Rtfaurattonts. 4- G hn*
^ 7 5 fin fta tu integritatis protoplafti ambo habue- runt imaginem divinam fibi eoncreatam, & 11b 1 naturalem inhaefivé, tranfitive, & perfetttv e , Non vero creati fuerunt homines in ftatu purorum na- turalium , nec fimilitudo Dei illis jam creatis ut donum fiapernaturale demum eft addita.
Gen. I. 26. D ix it Deus • Faciamus hominem ad imaginem noflram, 'fecundumfimilitudinemnoftram. .
76. Imago Dei confiftebat refpetiu rntnue m fapientia, juftitia & fanftitate, refpeSu c o r p o r ts m immortalit-ate ordinata & impaffibilitate*
Eccl. VII, 10. Hoc inverti qvodDeusfecerit hominem recium.
Eph. IV. 24 lnduere novum hominem, qvi fecundum Deum fenditus eft, in ju flitia & fa n B ita te verit atis. ^
Coloff.IIl. 10. E t in d u tiftis novo illo (hom m e,) qvt renova- tu r ad agnitionem congmentem m a g m i ejus qvi ipfum con di dit.
Gen. IH , 19. Pulvis es & in pulverem revenens.
*77* Imago & fimilitudo Dei lunt lynonyma.
Gen ! 27 Creavit Deus hominem ad imaginemfuatn , a d i- tnaginem D ei creavit iUum, mafeulum frfæ m in a m creavit illos.
78. Imago Dei non confiftebat in dominio in creaturas; fed dominium in creaturas fublunares erat confeqvens imaginis Dei > ut & jueunditas ha-
bitaculiinParadifo. „ ,
Gen. I ?g. Deus bene d ix it iis tpf dixit: FruBum edite ( J nua- tiplicamini, & implete terram, eamqve vobisfuhjicite, & doitft- nanxni in pifces marts, in volttens catli, <Øtn omnes bcfiiasgradi-
^ ^ T l m a g o ' Dei per lapfum protoplaftorum
aipifia eft. €en(
— - -
m (2? ).isr
G e n .II .i7 . D e fru d u arhoris fcienticeboni f f utalt tie tW f- das. N am qvo die comederis de eo, morte merieris.
DE PECCATO.
** gø. Peccatum eft dvcfttet, feu aberratio å lege
& carentia conformitatis cum lege, babitious,com- miflionibus & omiflionibus inefle debit*.
I Jøh. IH. 4. Peccatum ejl legis transgreffio.
g i . Effcftus peccati c ft reatus culpat Sc pæn*.'
D eut.X XV lI. 26. MalcdiBusomnis, q v im n p ra/litcrit ver- balegis hujus fadende ea.
82. Væna eft malum paflionis, qvod å judice infligiturpropter malum aftionis fivc peccatum.
D eu t.X X V lI.2 6 . th .8 l. G e n .II. 17. tk. 7 9 . Rom. I I . 9 .
th.93.
83. Ut lex eft norma åqv^ recedit peccans, ita eademetiam eft principium agnofcendi peccatum.
Rom . III. 20. Per legem efl agnitiopeccati.
84. Peccatum dividitur in originale Sc afluale : Illud iterum eft vel originale originans, vel origi
nale originatum.
85. Peccatum originale originans fuit primum peccatum protoplaftorum, qvod (vafu diaboli fc- cerunt, confiftens in comeftione fru&us de arbore vetita.
Gen. III. 6. M ulieraccepitdefrufldeju; f f c o m e d it,ffd e d it vira fu o fecutH, qvi cotnedit.
g6. H oc peccatum protoplaftorum etiam po- fteris eorum omnibus imputatur.
R om. V . 12. Sicut per unitm bomirtetn peccatum in mundutn introivit, f f per peccatum mors, ita f f in ormes hontincs mors per- tranfiit, in qvo emnespeccaverunt.
87. Peccatum originale originatum n o n eft ipla hominis fubftantia.
Rom . VII. 2 0 . Peccatum qvod in me habit at. r . 2 0 . malum mibi adjacet.
B 4 88- Pec-
m c 2 4 ) , m
88. Peccatum originale originatum eft priva- tio imaginis divinæ & pofitio malæ concupifcen- tix originalis.
2 C or. ill. 5, Nott fum us idonei per nos ipfos adcogitandum qvicqvam velut ex ttobis ipfis.
Rom . V II I ,7. th. 185.
89- Peccatum originale pernaturalem genera
tionem propagatur ad omnes naturaliter å proto- plaftis defcendentes, etiam fidelium liberos.
Joh. III 6. Q yod natum ejl ex c arne c ar o eji.
Eph. I I . }. E r amus natura filii ira.
Pfalm. LI. 7. Ecceininiqvitateform atusfttm , tjj in peccato concepit nte mater mea.
90. Peccatum originale eft damnabile.
Eph il. 5. th. 89.
R om , V ig. Per unumbotn'tnemreatusvenit in omnes homi- nes a d condemnationem.
Joh III S. 6. N ijiqvis fueritgenitusex aqva & fp ir itu, non potefi introire in regnum Dei.
91. Concupifcenda mala tam originalis qvåm aftualis, etiam qvae lupereft apud regenitos, veré eft peccatum.
Exod XX. 17. Ne concupifcas domum proximi tut. Necon- cupifcas uxorem proximi tui.
Rom, VII. 29. Ipfe ego mente qvidetn Jervio legi D ei , carnt verb legipeccati.
92. Peccati originalis reatus tollitur in regene- rationeSc juftificatione, dom inium in renovatio- n e , radix & fenfus in morte.
R am , V III. 1. Nulla ej} condemnatio iis qvi fim t in Cbrijio Jefu.
Rom. VI..I2, Neregnato peccatum in mortali vejlro corpore, u t aufcultetis ei in cupiditatibus ej tis.
93- Peccatumaftuale eft qvævis a£tio interna velexterna, voluntaria vel involuntaria pugnans cum lege D ei, five fiat committendo malum five
omittendo bonum. Rom
R om . II. 9 . Affliciio t y anguftia fuper omnem animam bomi
nis op erantis maluni.
Matth. III. io . th. 95.
94. N ontantum externæ a&iones, fed 5c 00- gitationes legi non conformes, ipfiqve tales primi
motus lunt peccata.
Gen. VI 5. Omne figmentum cogitationum cordis bominis tantum malmn efl omni tempore.
Jac. 1.15. Cupiditasqyandoconcepitparit peccatum , pecca
tum autem ctmi confummatmn fu e ritp a rit mortern.
95 . Peccata omijjionis lu n t, per qvæ omittitur obedientia præftanda præceptis. Peccata commis- fionis funt, qvæ committuntur adverfus interd i£la.
Matth. III. 10. Omnisarbor qyeenonfert fru tfu tn bonumex- eidetur, t y in ignem mittetur.
Rom. II. 9 . th. 9 j .
96. Peccata voluntaria lu n t, qvæ committun
tur å feiente St volente: involuntaria qvæ com
mittuntur å non feiente vel non volente.
97. Peccata etiam involuntaria funt veré peccata.
Rom V II. 19. Non qvod volohonum hocfacio , f e d qvod non volo maltim hocfacio.
98- Peccatum ignorant'tæ eft, qvando qvis ignorantiaaliqva laborans peccatum patrat, qvod nonpatraturusfuilfet, li non laboraflet illaigno- rantia. Hæc ignorantia efl vel juris vel facit.
I T im . I. !J. M ifericordiamconfecutus fu m , qvia ignorant fe e i in incredulitate.
Pfalm XIX. I J . Erroresqvisintelligiti ab occultismunda mel
99. Nullum peccatum eft per fe Sc fua natura veniale, fed omnia peccata etiam leviflima funt fua natura mortalia.
Deut. XXVII. 26. th . 8 f.
100. Peccatum veniale dicitur illud, qvod non infert a£tu feeundo mortern lpiritualem ; Mortale
B 5
; Mortale autem
---
* g c * « ) § #
autem qvod a£lu fecundo infert mortern fpiritua- lem.
101. Peccata venialia fu n t, qvæ involuntarié å renatis cammifla, non imputantur propter Chrifti interceffionem & meritum continua fide applica- tum.
R o m .IIX .l. th .9 2 .
102. PeccatB clamantia funt, qvæ repentinam vindiftam divinam, hominibus vel tacentibus vel conniventibus expofcunt.
Gen. XIIX. 20. Clamor Sndmn/t f y Gomorree nwltiplicatus t fi f y pc c c atum torum aggravatum ej} rtitnit.
103. Peccatum regnans eft qvod in non-renatis dom inatur,utcum aifenlu pravis concupifcentiis obediant. Peccatum rion-rcgnans cft qvod in re
natis absqve affenfu faboritur, cui virtute Spiritus Sanfti reliftunt.
Rom VI. 12. th, 92.
104. Peccatum in Spiritum San&um cft verita- tisEvange!icæagnitæ& in confcientia åpprobatæ, liberéfattaabnegatio, impugnatio8c blasphema- tio finalis. Hoc peccatum eft irremiflibile,non ob defeftum gratiæ divinæ,fed ob defeftum pceniten- tiæ peccatoris : diciturqve in Spiritum Sanftum, qvia pugnat adverfus beneficium Spiritus Sanfti.
Matth. XII. 32. Ovicunqve dixerit verbum contra filium bo
minis , idrem ittetur ci ; qvi autem dixerit contra Spiritum San- dum , non r e m itftu r eineqve in hoc Jecuh neqvein futuro.
Ebr. V I, 4 . 5 6. bnpoJfHih efh tos qvi fe m e l fu n t il/uminati, gujtavfruntjvc donum ceeiefle , f y participer fa d i fu n t Spiritus S a n d i, guffaverantqve bunumDci verbum , virtutesqve J'ecnli venturi, f y p ro la p ftfu n t, rurfus renovari adpæ nitentiam , rur- fu m crucifgentesfibimet ipfjsfilium Dci f y ofientui h åbent er.
105. Peccata habent gradus, ita ut unum eo- rum altero lit levius veLgtavius.
Joh,
m c 27 ) M
Joh. XIX, I I . Q vi tradidit tnc tibi, m aj ns peceatum håbet.
Matth. XI. 24. folerabilius erit tcrra Sokomorum in die ju - dieii, qvdm tibi (jCapernaum.)
106. Induratio eft ille gradns refiftentiæ mali- t io fe , cum peccator a.dmonitiones omnes legis di- vin x non tantum refpuit, fed ne qvidem fentit.
107. Deus neminem indurat efte&ivé, fed per- rnifiivé & declarativé; H om o autem ipfe diabolo inftigante femet lpfum indurat effettivé.
Rora, I 2§. Sietn non probaverm t D a m habere in notitia, tradidit illos Deus in reprobum fe n J im , u tfa c im t ea , qvte non tonvenit.
Jo h .X II.4 0 . Exeeccavit »culos eorurn & induravit cor torum.
Pfahn.XCV, g . Hodiefivocem tjtts audivcritis,nolite indura- recorda vejtra.
DE LIBERO ARRITRIO.
108. H om o in ftatu integritatis habebat liberum arbitrium & in corporalibus & fpiritualibus, fed ita ut ei concreata efifet pronitas ad bonum.
Eccl.VII. JO. Hocinveni qvodDeus fecerit homiinem reBunt.
\o<). Poftlaplum hom o infidelis håbet liberta- tem 8c contrarictatis & contradictionis in hemi- fphærio inferiori, i. e. in rebus naturalibus, civili- bus, æconomicis Sc facris externis; Sed inherni- fphærio fuperiori, i. e. facris internis non håbet li,- berum arbitrium , qvia eft fervus peccati.
Eph.IV. ig . Tenebrisob/curatuminteUeclum babentes, alin- ttati a v itc D e ip c r ignarantiam qvce ejl in illis, , propter cæcita- tem cor dis tpforutn.
R o m .V III,7 . th.g8.
11 o. H om o fidelis liberatus eft å reatu & libera- tur adom inio peccati, nonverd å miferia 8c fenlu peccati: poteft eligere bonum per vires fpirituales fibi datas, malum vero per carnem qvam adhue håbet.
Rona.
m ( ) m
R om , V II. 22. DcletforlegeDeifecundutnintertorem bomi- ne;n; video autem ah am legem in mtmbris -.nets repugnantem legi m ent is mece, f y captivantem me in legepeccati qva eft, in membris tneis.
& V . 2 5 . th .9 1 . _ .
i n . Bcati in vita æterna habent & habebunt ita liberumarbitriurn, ut non poflint peccare vel efle miferi.
Apoc.XXII. 5. Oimte malediflutnnon tr it amplius.
DE CHRISTO.
112. JEfus Chriftus eft feeunda Perfona Deita- tis , verus Deus ex fubftantia Patris ab æterno geni- tus, & verus homo ex fubftantia Mariæ virginis in tempore natus, unicus Dei & hom inum Mediator.
I T im . III. 16. Sine dubio magnum ejl pietatis myfterium : Deus ejl manifeftatus in c arne, jujlificatus eft inftpiritu, conftpe- éhts eft ab angelis, preedicatus eftgentibus, fides ei habita eft in m undo, Jiirftum receptus eft in gloria.
113. JESUS dicitur qvia eft Salvator genens humani.
Mntth. I. 21. Vocabis nornen ejus Jeftum. Ipft? en m ftalvum fa d e t populum ftuwn a peccatis ejtis.
‘ 114. CHRISTUS dicitur, qvia ut fit Rex, Pro- pheta & Sacerdos, un& us eft feeundum humanam naturam Spiritu Sanfto.
P falm .X L V .g. Unxit te o Deus, Deus tuns oleo la t 1 tue pra
c on fortibits tuis. .
115. In unica perfona Jefu Chnfti fubfiltunt duxintegræ naturæ, divinel, qvæ per incarnatio- nem five unitionem humanam in unionem perfo- nalem aflumpfit, 61 humana} qva: aftumpta eft.
Joh. I 14. Verbum caro fa d u m eft.
Ebr. II. 17. AJfumpfit femen Abrabami.
1 16. Chriftus eft verus D eus, qvia ei compe- tu n tn o m in a, attributa, & opera divina.
Jerem .
C
ifef ( -9 ) 3 $
Jercm . XXIII. 5. Excitahu D avidi germen ju flu tn , - - atqve bocéjl nornen ejns qvo vocabitur ■■ Jebova ju jlitia nojlra.
Joh. 1 . 1 .2 . In principio er a t verbum , f å verbum er a t apud Deton, f å Deus ereft verbum. Hoc er at inprincipio apud Deum.
M atth.X X IIX . 2 0 . Ecce ego vobiscum fu m omnibus diebus usqve a d conj utnmationem fccitli.
E b r.I. 6. Adorentettmomnes angeliD ei!
J o h . I . ; , th. 77.
Col. 1 .17. Omnia per ipfum f å ad ipfum condita f i n t , &
jpfe ej} ante om nia, f å omnia in ipfo conjijlunt.
Joh X. 28. Egovitameeternamdo'tpfis.
1 17. Chriftus eft v e r u s h o m o , qvia ei competit nornen & definitio hom inis, itemqve partes eflen- tiales affe£fciones & operationes hominis.
I T im II. 5. Unus ejl Deus f å m u s mediator Del f å hominum bomo Je fu s Chriftus.
M atth. XXVII, 50, Jefuscum rurfm nclam ajfetvocem agnet e m ift J'piritum.
v. 58. Joj'ephus iidut Pilatum f å p etivit coipus J e f u : tune PU atusjuffit tradi corptts.
Luc. II. 52. Jefu s proficiebatfapientia f å Jlatura få g ra tia , apud Deum f å bomines.
118. Chriftus libero aflumpftt mjlrmitateshu
manas naturales & inculpabiles.
H ebr. IV. 15. Nim babemus Pontifcem qvi non poffit afpci fenj'tt info m it a t um nojirarum, J'ed tentatum in omnibus Jimili-
te r , absqve tanten peccato.
Matth. IV. 2. E furivit. Joh. XIX. 28. Sitivit. Joh. IV. 6 ’ Lajjus fu it. M atth.XXVI. ^7.38. Contriftatus fu it.
119. Unioni perfonali fimpheiter repugnat non modo a& us, fed& potentia peccandi, ita ut Chriftus non potuerit efie pcccabilis.
F.br. IX. 16. Tali nobis opus er a t Pontifice, qvi ejf-t fanétus f å ab omni malo alienus, Jine labe, J'eparatus a peccatoribus få Jilblimior cælis fa flu s.
120. Humana Chrifti natura non håbet propri
um fubfiftentiam, led fubfiftit in perfonahtate
tS K oya.
1 T im . II. $, th , 117. 12 I. H u-
jfef ( 3° ) §$?
121. HumanaChrifti natura eft {pecie éadera qvæ noftra, adeoqve fecundum eam Chriftus eft Hobis confiibftantialis,
Ebr. II. 14. Qvoniam ptteri purticipes fu n t carnis fffttig v i*
ttis, ipfe qvoq’Jc cunftmiliter particepsfaBus eft ettrup dem.
122. Chriftus efiam fecundum humanam na
turam eft films Dei.
Luc. 1 .35. (fvod ex te nafeet ur fa n B u rn , vocabiiitr filius Dei.
123. Unio perfonalis eft ftatus duarum Chrifti nafurarum divmae & humanae, per qvem funt una perfona.
124. Concretufn Perfonjt eft vocabulum qvod fignificat ambas Chrifti naturas in una Perlona iubfiftentes, u t : Chriftus,Immanuel, mediator. &c.
125. Concretum natur £ eft vocabulum qvod ligmficat naturam alterutram cum connotatione hypoftafeos qva fubfiftit, ut: D eus, Filius D ei, bomo,ftlius hominis. &c.
12 6. Ab f t raclum naturet eft vocabulum qvod fignificat naturam alterutram fine Connotatione hypoftafeos, u t: D eitas, divina natura, humani- ta s , humana natura. &c,
127. Si homo non peccaflet, filius Dei non fuiflet alfumpturus humanam naturam.
1 Joh. III. 8. A d hoc tnanifeftatus eft filius D ei, u t diJfolv a t 0pera diaboli.
128. Oportebat Redemptorem genens humani effe &t-«v3,gtø7Tov. Debebat efle Deus, ut pretium fatisfactionis St meriti ejus eflet m finitum : debe
bat efle h o m o , ut poflet legi fubjici & m on pro liominibus.
Rom . IIX.3. th.259. G al.lV .4.5,th.i53, E b f.D t.2 6 .th .u 9 , H cbr, II, 14. Partieeps f a tlus eft c ar ni s f f fiuiguinis, u t per
