ciles

__________________ ) o C § » ________ 49

ciles fint vel prorfus impoftibiles, in earumlocum aliae probatu faciles fubftitui debent, quae vt plurimum ils- dem aequipollent, 1 . c. §.gSd. Ea, quod ad adiones fo- renfes, forma procedendi litigantibus praefcribi debet, qtiae vtrique litigantiet verirari inveftigandaeinferviat.

De veritate fadorum certiflime, qua pote eft, confta- re debet, Laefionibus etfraudibus obex ponendus. De deliberato eorum confilio, qui ex voluntate fua obli- ganrur, perfuafi efle debemus. Leges denique civiles regulæ erunr generales. Tanra enim moles eft nego- tiorum civilium 6c circumftantiarumfingularium, quæ ad moralitatem adionum conferunt aliquid, vt fingu-

læ prævideri non poftint ne fummaquidem perfpicacia d u ce, 6c cum fummo fane civium incommodo in

kcc

/

^xvi

A

^vv

noAw quemadmodum EVNAP1VS loqui- tur in vita AEDES1I pag. di, excrefcerent leges, fi fingulis adionibus refpedu circumftanriarum, quae forte accedere poftint, ad normam iuftitiæ 6c æquita*

tis naturalis commenfurandis piene fatisfacerent. Ne- que conlulrum foret arbitrio iudicis licentiam relinqui, in cafibus obviis iuftum et iniuftum pro arbitrio præ­

ter legem determinandi. Hæc inquam, 6c alia prin­

cip*3 legurn civilium nccefiitatem formæ civilis nego- tiis præfiniendæ fatis fuperque evincunt. 4 ) Officns^

quod a d originem n a tu ra h b u s, quorum uegleBto f e c u r ita ti objlat t f f a lut i public a e, obligationem adiungere debent ci­

vilem

Enimvero quum homines experientia tefte, præfentibus plcrumque, quæ fenfus afficiunt, magip percellantur, quam futuris, quæ fola ratione aftequun- tu r, nec ius naturæ per fe fpedatum motivis naturali- bus tantunvconfequarur, vt homines ad eius præ

feri-G ptum

wmSfi&m&vr. EhH H H

$0__________ ) o ( ____________________

p t u m a & io n e s fuas a t t e m p e r e n t , p o e n is ig itu r 8c c d a - é H o n e c iv ili o p u s erat.

CANZII

^{difcipl. mor. F. II. §.}

denique ad detra& iones iu n s n atu ralis in fo r ø .civili:. officiis n aturalibu s etiam pcrfectis. denegandae nort-

numquam funt obligationes c iv ile s; f i v e , lites to r e n fe s , n e e x it u d e ftitu a n tu r , n e c c r e fc a n t in in f in it u m , p ræ fcin - d e n d i g r a t ia , fiv e læ fio e x ig u a fu e r it (q u a m in civitar te n o n ctir a n d a m e f i e , d e m o n ftr a v it e x im iu s n o fir i

■*vi P h ilo fo p h u s

CHRISTIANVS WOLFFIVS /.

^{c. g .}

<187.y fiv e p r o p te r d e f e d u m p r o b a tio n is , fiv e m a iu s -fo r te , e x p o e n a 8c c o a & io n e c i v i l i , falu ti 8c fe cu rita ti p u b lic æ im m in e a t p e r i c u l u m , q u a m e x to ler a n d a v io - la tio n e iu r is n a tu r a lis , fiv e 3lia q u æ c u n q u e , quæ ita f u a d e a t , a d fu erit ra tio e x b o n o p u b lic p c iv ita tis d eri­

v a ta . Q u o iu r e p e te n ti f u u m , p u b lic æ v tilita tis g r a -t i a , n o n fim p lic i-te r n e q u e fe m p e r -tr ib u e n d u m fi-t, e r u - d ite d o c e t

GERH. NOODT

lib. H K Frobab, inr, c iv. cap. 11, fim ile a u te m d e fim ilib u s e fto iu d ic iu m . H a - bent q uid em in omnibus civita tib u s vim in ris civilis illa n a­

tu ra e p r a e c e p ta, c itr a quorum obfervationem p a x in terna in te r cives fta r e n equit. Din bus dam autem illa vis trib u ta non e f t, tum quod i Hor tu n, quæ contra^ ea iem admijja dicun- t u r, difceptatio nimis obfcnra e r a t f u t u r a, tum ne tr ib u ­ n alid immenjo litium numero p erflrep eren t

,

inquit

PVFEN- BORFIVS

de I. N ,

t f

G, lib. V III. cap, K f f l

Scholion 1.

Longif&me igitur a fine focietatis civilis aberrant nafurali- ftæ illi, quiius naturæ civitatibus fufficere & rempublicamfine legibus civilibus confiftere poffe arbitrantur, contra quos, licet infirmiori brachio difputat H. F. HABEKKOUN in lurispradenua Jujliania fole refplendefcente cap. 1. 2* in qua hærefi erat Ølim c .a"

________________ ) o ( §»_______________ yt

rifiimus G. G. LEIBNIT1V S, iuvenis adhuc, exiftimans G er- inaniae falutarius fore, fublato iure Iuftinianeo, regi legibus naturæ, tum a l£tis magis excolendo & dirigendo alia metho- d o, in quam rem cogitationes confcripfit v o n t>cn tH a n g eitt fcec ^ orm fcben R e c b ts * (& el<xpttl}cit, unfc v o n berfelbert TØerbeflerufig, quas luce publica donavit celeberr. GHRIST.

G O T T L . BVDERVS in Ø am luncy verfcfetedenct unejebtuE*

ter Ø ch ttfceit. Nequicquam autem ius naturæ fufficit vt ho- mines in republica conftituti falutem reipublicæ promoveant, quod docent D. WOLFIVS Poltt, § .4 0 1 . GVNDLINGIVS Po- Ht. cap, IX. §. V. & innumeri alii: guum vero rei publicæ in- terfit, vt homines a£tiones fuas ita inftituant, vt falus reipubli- cæ promoveatur ; igitur neceflariæ quoque erunt leges civiles, quas imperium inanimatum fcité appellat 10, NIC. HERT1VS E - lem. Prud. civil. P. /. Se cl. V il. §. VIL Diflentiendi ftudium , difficultas difcernendi in cafibus obviis iuftum ab iniufto & di- iUdicandi iuftitiam a& ionum , mutabilitas&inconftantia volun- tatis humanæ, tum affe&us & inclinationes, quæ efficiunt, vt id , quod maxime volum us, æquiffimum etiam nobis videatur, non permittunt vt iuxta vnicam iuris naturalis normam ad ar- bitrium iudicis conformandi decidantur eontroverfiæ forenfes, qtfemadmodum perfpe&e iudicat G RIBN ER VS Princ. l . N , lib, I V cnp. /, §. 111, n, 1, 15 in dijf. de inc, ex dub, LL, autlor, ori- undo §, J2,

Scholion 2.

B oni quidem legi s lat or i s efl, quam f e r i potef maxime, natura•

lem fequi aquitatem, & aquisfma iufiifimaque illa leges dicenda funtt qua ad natur ales rationcs proxime a c c e d u n tdocenie laudato hu­

per GRIBNERO I N . lib. IV. cap. 2. §. 2. Leges civiles quoad materiam fimiles efle debent naturalibns, atque ita comparatar, vt iis commode fubftitui poffint, prouti demonftrat I. C. B V -

;CKY Proleg. 1. civ, Priv. §. 23. Vnde fit, vt ius civile non fo- lum non repugnet naturali, nec naturalem tollat obligationem ; rerum inbonefarum nuUa obligatio, nulla facultas l, 57, 77. pro Socio,

J ?___________________ ) O t § » _____________________ _ fed propendeat etiam & inclinet, qua fieri id potéft fine detri- mento falutis publicæ, in naturalem quam maxime æqoitatem;

lilud vero iuftitiæ & æqnitatis naturalis ftudium in confignan- dis legibus civilibus, non eo vsque extendendum arbitror, Vt calctilutn mereatur do&rina T H O M ^ S I l poftulantis, v t leget tales pr emu Ige utur, per quas populus di fp o natur ad opera humanitatis r-eliquarimque virtutum communis amor is: Leil. de Prud legisl. c. $.

S. T H Ø M \S iO prorfus contraria eft dodhina Pufendorfii, (licet ne hæc quidem ab omni nota cenforia immunis fit) præ­

ter alias hane quoque /. c. allegantis rationem , cur ni omnia indiferiminatim odicia naturalia obligent in foro civili: v t viris

l o m s pracipua laudis ju a materia ve lut tllibata relinqaeretur, qua e jl, J'ola Numinis reverentia citra metum poena ab homimbus inftgenda reile egijje; qua fane laus perit, vbi difeernere non licet jormid i tte poena, em. virtutis amore quis egerit Quibus^ in medio r e l i t i i s , non quidem difputo, iuftas efie laudes iuftitiæ & æquitatw le­

gibus civilibusdure meritoque adferiptas, quæ eo funt præftan- tiores, quo magis iuri natura? conformes; attamen non ideo ex- cludendus prorfus eft refpeelus vtilitatis publicæ. Status civi­

lis vel civitatesin genere vel eam, in qua leges feruntur, re- fpiciens, legislatori fimul ob otulos verfari debet, llle verum haud raro efficit vt civitatis refpe£tu iuftum fit & vtile, quod iuri natura? in fpeciem repugnat. Praeclara nm n in o eft in hane rem philofophia ClCFKONiS lib. i. de offic. incidunt fape tempor ra\ quum ea, qua maxime videntur digna effe iufto hamine, eoqus, quem virum bonum dicimus, commutantur fiuntque contraria, v t non reddere depoftum (etiamne funofo, pronufum facere, quaque perti•

nentadveritatemdj ad fidem, ea migrare interdumi & non fervare f t iujhim. Referri enim decet ad ea, qua propofui in principio fun­

damenta tuftitia, pr imum, v t ne cui noceatur, de in d e, v t commuui vtilitati ferviatur. Ea eum tempore commutantur , commutiitur ojjici- um i5 non femper eft idem 4$c. Ille, inquam , ftatus livilis ma-

*eriam præbet addendorum & fubtrahendorum iuri naturæ per leges Civiles, vid. D. W O L F 1I /. N . P 8. § 991. & bor. fubfee.

Marb. ^a, 17251. »♦ 2. §. 24. llle finit kgislaterem ,boni public«

V-T ... ' ergo

■ y /» i'iia * 'P iM » iw n Mr f f f r [ r ? f n i r i T ^ ^ ■*•-'' 1 n i' » i n 1 ■ ■ ■ h iM M > wB |

______________ «9 ') o f > ...

ergo a norma aequita tis paululum recedere, WOLFil TV/*. §.

401. # 4 0 2 . Tiopter toncordbm legum civilium admittenda lim t iuri naturali non in torum eonfona, WOLFF. /. N . P, g,

& 990. id autem fedulo curandum, vt in confarcinando corpo.

teju ris vna ejfet legum concordia , vna confequentia, TRIBON1A*

NO fuo fapienter iniunxit IVSTINlANVS Imp. L. 1. §. $. c * / de vet. tur enucl. Si cogites folem nitites civiles infervire inanil bus litigus refecandis, dolis 8c læfionibus cavendis fervandæque civium incolumitati, ne ex animo indeliberato vel ex fa&o ftrø denciente probatione obligentur, abit plane iniuria ifta putati- v a , quam ex n eg leih i folemnitatumenafciarbitrantur, vel bo- pi publici falrem refpe&u in minimum evanefeit gry. Et quo lure qnacfo, fpecies aliqua imuftiliæ iuri Romano affingi pote-

/ u 'u,s5f t - exlih -Iitio DigeftorumMAKUELLl, doflrina:

b t f n i h i l facile mttnndui/i eft ex folemnibut; tomen . vbi aauitat evident pofcit, fubveniendum eft, 1 . 1 83, Quomo-do demque vmuerfalitas legum civilium , illis ratio fit, cur a.

cynoiura æquitatis nonnunquam difeedant, docet Dn. W O L, H v S Poltt. § 4 1 2 .4 2 0 .4 2 f . Sed defe&us illi, qui pauciores lunt 8c ranores vel a ludice, vi æquæ 8c benignæ interpreta- tioms, vel beneficio Principis facile tolluntur aut maioie bono compenfantur. Q u o d p e c c a t u r in fingulis, jij (exquilitum veré hoc eft ratiocinium celeb Dni. CANZII

tUfctpL mor, § 1326. 1327.) Satnu enimeft piures individuel ratio*

nedtverfos cafus vna corformitate cont inert, quam omnes, qui tam en dtjeernt 13 fingulan modo traUari nequeunt, fine or dine eic terner é jervi-t

§. XXXI.

Leges civiles iuri naturæ addentes aliquid vel de- tra hentes, tantum abeft, vt contrarientur vel iniuftæ dici poflint, §. X X IX , vt iili potius (bypothetico, pu­

ta , & iuri pnvaro vniuerfali) conformes fint <3c confe- quenter mftæ §. XXX. Jus vero R. addit iuri nature,

dum nornen vel cauftam adiungit contra&ibus in foro

* 8 ) ° ( 8 *

civili valituris, dum contraåibus doli vel metus caufa ini- tis obligationem tribuit,dum in acquirendorerum domi«

nio tradition em poftulat,dum fervos & liberos proprieta- ti dominorum & patrum adfcribit, dum vfucapienti do- minium indulget, dum teftamenta firmat, dum ordi- nem fuccedendi ab inteftato ordinat; vice verfa detra -

hit iuri naturali , vbi paftis nudis denegat obligationem civilem, vbi fæminas & filiosf. ab obligatione liberat, vbi liberis in poteftate patria refpe&u patris vinculunn abniiit obligationis civilis, vbi nullum ius acquiri finit ex pa&o tertii, vbi facultatem alienandi vel dominis cerris cafibus reftringit, vel non dominis addicit« Er­

go ius R ., ad additiones has vel detra&iones ,quoa fpe&at, noniniuftum eft, fed iuftum. Q^E. D.

Reftat id quidem adhuc, vt ad fingulas fupra oppofitas, figillatim refpondeam rationes dubitandi; nec arduum aut am- biguum foret patrocinium h o c, nifi caufla nunc dudum pero- rata effet, Maturiori vindici fpartam hane piemus exornandam relinquo & fatis habeo me ex generalibus principiis pro modu- lo virium aliquatenus demonftravifle vel faitem demonftrare vo- voluifle , ius ciuile iuri natura dum addit aliquid vel detrahit, neu- tiquam contrariari. Sequenti^ modo coronidis loco adiicio. Exa- minatis curaté excufisque rationibns & occafionibus legum Ro- manorum, quae materiani dubitandi præbuerunt, vel exinde

^onftat, quam folliciti fuerint conditores earum æquitatem te- naciter (ervandi eosque ne latum quidem vnguem ab ifta nor- m adeflexifle, nifi boni publici & ftatus civilis gratia. Datas fan&æaue fidei violatores. vel SENECA tefte de benej. lib. V.

Scholion.

caj

eo

______________

⁴

% ) o ( §<► _____ ff

labant faitem, id quod ius naturæ itemque poftulat, vt delibe- rata 3c feria voluntas vnica ratio eftet obligandi. N on ferio au- tem fæpe inita fuifte pa£ia PLAVTVS teftis e ft, mores fuiævi ita delineansin Au/u/. A tt. i . f c . 2, *■

A t fcio quo uos patto foleatis perp/exarier, Vattum non eft pattum , 7ion pattum pattum

eft, quod uobis lubet.

Minus deliberatum in pa£to nudo interceftifle confilium pacr- fcendi, vel ideo præfumebant, quod ftipulatio Romæ præfto fu erit, quam qui non adhibuiflet, vel obligari veré noluit, vel faitem habebant pacifcentes, quod fibi imputarent. CcrnmtT- ne enim illud obligandi vinculum longo vfu invaluiffe, donec tandem in ius certum iverit, probatum fecerunt viri do£liftimi BYNKERSHOEKIVS de patt. adi. cap. 1. & W ACHENDORFF de pattis tmdis. Vt reprimerent Romani deceptiones eorum , qui nullo negotio fecircum veniripatiuntur, lubricæætatis'caus- fa, pupillos infantia quoque maiorcs, licet non omnem iis de- negabant facultatem agendi negotia j u a , ab obligationis nexu fine tutoris au&oritate contra&æ, æquiftime eximebant. Ea- dem hare ratio eft S£ti Velleiani. Cuius fi defideres rationem ex i- mo fonte aquitatis petitam, confulas, precor, ipfos iuftiæ facer- dotes PAVLVM 6c VLPIANVM L. 1. §, 1. L. 2, §. 2. 3.n . ad Stt. Vellei. illi autem teftantur, propterfexus mbecillitatem ojficium interceffionis foeminis ademtum , quia in ea non fola opera nudumque minifterium earum verfaretur, fed etiam periculum rei familiaris. Sed ita demum eis fubveniri, fi non callide fint verfata, deceptis nimirurn, non decipientibus; infirmitatem enim fioeminarum, non ca/liditatem auxi/ium demere. Occafio S&i Macedoniani erat MACEDO alf- q uis, vel foenerator, qui pecuniam credebat ineertis nominilus (vel non bonis fubvfuris immodicis) quæ opinio eft vulgaris, vel filiusf. (quæ fententia eft THEOPHILI, MARANI & b. HEI- NECCIljqui mutuam pecuniam fumens luxuriæ variisque cupi- ditatibus indulferat, adeo demum vt ad defperationem plane a£tus patrem vel occiderit vere, vel eius fåitem vitæ infidiatus fit §* 7, Jnft. quod cum ea^qui in ah pat. pr. ff. d. Stto Maced. Id

ig i.

________ 4% ) o ( § » _____________ ________

igitur fpe£labat S&um, vt refrænaret improbitatem Foenerato-

rum,

vt profpiceret rei familiari filiorumf , vt caveret funeftas in pofterum confequentins. quas ex luxuria eorumeffluxifle per- fpexerant. Hac autem pofita caufla & occafione S&i Maced.

nefcio qua veri fpecie iniquitatis illud incufari poflit, faluti pu- blicæ & laefionibus averruncandis adeo inferviens. Ad aliena- tionem rei doialts quod attinet, (li res luerit immobilis 6c inæ*

ftimato dafa, vel æftimato quidem fed taxationis faitem gratia) marito quidem quoddam dominium dotis mdulgent leges R., attamen quum illi conftituta non fit nifi adfaftinenda onera matrimonii, vxoris autem dominium (quod durante matrimo- nio naturale dicunt Do£tores) mortuo marito pleno iure revivi- fcat, æquiftime omnino occafionefrequentiflimorum olimapud Romanos divortiorum, reftri&am modo facultatem alienandi rem dotalem marito conceflit lexlu lia de adulteriis, ne di (Ti pa­

ta dote vxores domo extruderentur. Nec iniufte alienationem interdixit 1V ST IN IA N V S confentienteetiam muliere: N e fexus muliebris fragilite in perniciem fubftantia earum convertatur, quae ratio eft authentica Imperatoris pr. /. quib. alten, licet, Ad ral-tiones denique iufti & æqui (ne fidei datæ contra&oque æri a- lieno in lælionem creditorum impune illudant debitores morofi) quam maxime accomodatae funt leges civiles ius diftrahendi 8c alienandi p ign u s, folutione non fa£ta, tribuentes creditori, Nec opus e f t , vt in hane rem facultatem alienandi voluntate debitoris conceffam fingamus. Sed ne creditores iut fuum perfe- qui impedirentur, neque debitores ternere rerum fuarum dominium amitter e vider entur , noftra conftitutione confultum eft, O c er tus mo­

dus impofnus eft, per quem pignorum diftraElio pojfit procedere, cuius tenore vtripue parti creditorum 4$ debitorum fatis abundeque provin fum eft. Ita 1V ST1N1ANVS §. i . / , quib. alien,. lic. Quid æquius quæfo 8c faiubrius ordinari p o t e f t H æ c 8c innumera alia, quæ nullo negotio adiungi poffent; principis iuris R. iuftitiam illius fatis fuperque tuentur. Sed fingula excutere nunc non vacat.

Øbfervo faitem t) in rationibus dubitandi leges nonnunquara poni iuri N. contrartas, quarum origo vtrum naturalis an

me-+% ) O (

te civilis , dubia adhuc eft et fufpenfa , Doddoribus iegum non fine gravibus rationum momentis in diverfa abeuntibus, v. gr, num ipfo iure fubfiftant contra£bus dolo initi aut metu?

num teftamentifa&io, vfucapio, neceffitas traditionis ad do- minium rei obtinendum inris fit naturalis $ 2) leges praeterea vt iniquas perftringi, quae fi non iuri naturae abfoluto, atta- men hypothetico , iuri fcilicet privato vniverfali originem de- bent , e, g, quae teftamenti fa&ionem et traditionem ad ac- quifitionem dominii neceflariam concernunt, 3) ea non nulli- bicaftigarij quae iuris R. funt antiqui, recentiore aevo , vel Praetorum vel imperatorum beneficio corre&a , emendata et ad exa&iorem cynofuram redu&a, Q uodfupereft, æqui bo-

nique confulas primitias has exercitii Academ ici, hu- millime precor, Iubet enim nunc temporis et

inftituti ratio manum de tabula,,

RSMMi ,

wmm

W m W \ m !får

mmm

^{m w . j}

i % i'If M 'fø1 1 ' 4 \S’r ':?ys**93fr-t *; X '^Æa=aq=gA3b. "■’ '’,:'\.Æ -/ ■ ' .Wj

I

i

3

r

v /

. * ' ' ■ .

\

■ . i ; ;

>

s'

, '

-V:

<

j '

.

______

. 1

______ _

In document Digitaliseret af | Digitised by (Sider 57-73)