Digitaliseret af | Digitised by

Digitaliseret af | Digitised by

Forfatter(e) | Author(s): Bruns, I. F.; ... exhibebit I. F. Bruns.

Titel | Title: Dissertatio iuridica inaug. ad L. 6. ff. de iust. et iure, de iure civili, naturali, dum addit aliquid vel detrahit, nequicquam contrario

Udgivet år og sted | Publication time and place: Hafniæ : typis ... Joh. Georg. Höpffneri, 1750 Fysiske størrelse | Physical extent: 57 s.

DK

Materialet er fri af ophavsret. Du kan kopiere, ændre, distribuere eller fremføre værket, også til kommercielle formål, uden at bede om tilladelse.

Husk altid at kreditere ophavsmanden.

UK

The work is free of copyright. You can copy, change, distribute or present the work, even for commercial purposes, without asking for permission. Always remember to credit the author.

I. F. Bruns

Diss. de iure civili, naturali

1 7 5 0

m s m

* j /- 1 -V'V ■

*

DET KO NGELIGE BIBLIOTEK

130021437442

m t m & ■ . ■ ■ ■ - - - y . . .■ ■■■•■■. ■ • • ■ - >

' V? " , .■

1 M

B m

■

\ * ■ # ; .

' ^{< ' (}

■ #

N

■

i

I ■

m

: -■ ■ 1 '

'r J

• v / r : : : ^

I

V

■

I •

. *•.^. ;

'

\

t

I \

—

.

______

V; ■ ‘ '

1

I

f >

. 7

- V

I

»■, ;

■jt

i S

yM'

t

■ ; (-:

~\

_

\ i

imm.

9

v

.'OVV

mm

• .... ' _____ rs " i n __ " ^{» : . ^a} m B

^ £

D I S S E R T J T I O

IVRIDICA INA V G VR ALIS

AD L, 6. ff. DE IVST. E t IVRE

d e

IVRE CIVILI, NATVRALI,

DVM ADDIT ALIQV1D VEL DETRAHIT, NEQyiCQVAM CONTRARIO, i

i . . - > t

QVAM ;

CONSENSV

PERILLVSTRIS ET AMPLISSIMI ICTORVM ORDItflS

• TRO

SVMMIS IN VTROQVE IVRE HONORIBVS • LEGITIME IMPETRANDIS

I N . A V D I t O p . 1 0 S V P E R I O R E

PVBLICAE DISSERENTIVM RECOGN1TIONI EXHIBEBIT

I. F. BRYNS. ^D e l l m e n h o r s t .

I

v/

j . * i ' ■/ J

N W

4

X

X

i

c *

i.N

Vv ^

V

> V

%

ANNO MDCCL. D. 3 O,APRILIS. h. a. m. f.

H A F N I Æ ,

Typis Dire&orii S. R. MAJESTATIS & Univerfitatis Typogr*

JOH. GEORG. HopFFNERI.

mM

mmK

il I

P %

■

■

W 'Mm;

m m

mWi£m mSå

n I

H a

1

mm*

■

É mm tf

m

I

%

i I I

e*. ~~ "

<s §

< @ §

< s §

Imprimatur

S J. P. ANCHERSEN. D. §^>

< § §

§S>

§ « >

§t >

§S>

§ ® >

§ © >

iWKVi_f

I

V -- ",

Wil

.. ::-y^;

,vS>>V^V--_{; :*.v}

■ ■ / - - - i Y"Vi

B i p ;

§ . i .

&>

VS, cuius vods appellationem

1 efle, nemo eft, qui ignoret, le~

£c)ii' heic fignificat« LEX in genere diritur norma aBionum obligatoria . OBLIGATIO (a&iiia nimirum ) eft connexio motiui cum aclione *, pafliua eft necefitas moralis agendi vel non agendi , feu quod idem eft, vinculum tu - rir, necefitate adftringimur alicujus rei foluemlae , i4e*

faciendae vel prae/landaeprindp. Inftit ; de obligat . /,

</* obligat . cjf action.

Scholion.

t ACTUS LIBERI dicuntur, qui a decreto voluntatisnoftraede*

pendent. Quum vero nullae omnino a&iones pendeant ab im- perio voluntatis, nifi voluntas ad eas decernendas determine- tur praeuia repræfentatione boni vel m ali, id eft, per motiua igitur attio quaecumque non libera obligari

nefcia

A 2 §. II.

§ . II.

PERMISSA nuncupant, ad quae lex non obligat.

Corollar.

Omnis igitur permiflio eft a le g e , & re&e Modeftinus leg.

% 77« d. leg. legis virtu s, a it, haec eft; imperare % vetare, permit­

tere, pumre.

§* ni.

lus om ne, legem indigitans, vel DIUINUM!. eft, quod Deum, vel HUMANUM, quod hominem auctorem

v * “ - $ i ? .

IUS NATURAE iuxta cum immortali GROTIO de lure B. t f P. lib . 1 . Cap. 1 io. n. L dicimus legem iftam , quae concipitur ex convenientia aiu difconuehiema liberarum attionum cum natura ration ali ac fodalu Quia autem ex confideratione nåturae humanae concipi po- teft norma adionum liberarum, igitur dari lus natu­

rae tam certum eft quam quod certiflimum*

Scholion.

CICERO lib. II. de inuent. cap. 22. naturae lus ldcirco vocat, muod non opinio genuit, fed quae dam innata vis inferuit idque de- R ribit lib. 1. de legibus, rationem fummam infttam a natura, quae iubet ea, quae facienda funt prohibetque eontraria.

§*

Eam deprehendimus naturam efte hominum a<ftio- numque humanarum in fe fpe&atam, vt cum acftibus liberis bonae vel malae confequentiae copulatae fint.

Quum vero naturae rerum quarum cumque a Deo unice pendent, fequitur Deum, qui confequentias iftas cum a&ionibus copulauit, per naturarp humanam nos obligare, et lus confequenter naturale efte ius diui-

num. §. IB. ■ ' §• VI.

* § >

o-C

§. VI.

Ex definitione luris naturalis §. IV. elucefcit; ob­

ligationem naturalem oriri a conuenientia vel difcon- uenientia aftuum cum natura humana. Natura au- tem humana pariterac a&iones cum natura noftra con*

gruentes velincongruentes, pro diuerfo hominum fta- tu diuerlimode confiderari poflunt, vnde obligationen) naturalem , quæ ftaru naturali nititur omnibus homini- bus communi, ab aduentitia , & officia iuris nat. abfo - fata, quibus omnes indifcriminatim obltringuntur, ab bypotheticis , quæ praeuio. alicui fa#o humano fuper- ftru&a funt, diftinguunf. PUFENDORF del. N. £f G.

• Nulli re vera dantur a & u s, quorum nullus plane lit cum natura humana nexus ad felicitatem noftram, magis aut minus promouendam, impediendam vel deftruendam, noftraelicet ra- tioni incognitus perfaepe et impervius. Ecce igitur quanta la- titudo obligationis naturalis, in omnes in vniuerfum aétiones humanas excurrentis i

Verum cnim vero quum obligatio naturalis natu­

rae noftrae originem debeat & fingulis quidem homi- nibus communi, Lex naturalis non poterir non ad vnum omnes obligare mortales. Se igitur hominem effe neget necelfum eft, quicunqve obfequium abnui$

Legi naturae debitum.

Scholion.

r.1 * ' mmmmw iåf\.L.i:?.zZ ^{■ •■ V v} > «' % ■ - . __ __________

) o ( §<*

I

Hr

§. V i l L

Natura autem humana, fiue ftatum natnralem re- fpicimus fiue aduentitium, quia conftans eft & perpe- tu a, adiones præterea liberae lure naturali praeceptae vei prohibitae, per fe bonae funt vel turpes, igitur obligatio quoque naturalis perpetua eft 8c immuta- bilis.

Scholion.

Hoc ipfum nec diffitétur Imperator 1USTINIANUS, N a- turalia lura dicens §. II. Inftit, de I, N . G, & C. quae apud omnet gentes peraeque obferuantur, diuina quadam prouidentia conjiituta j femper firma atque immutabilia permaiiere. Nec nifi verbis diflen«

tire crederem CO NN A N U M , PACIUM, GOCLENIUM, ANr T O N . MATTHAEUM , ESSENIUM , caeterosque qui non omne lus natura’e immutabile efle affirmant, vide Vlrici Hube•

ri Eunomiam Romanam pag. 23. ex edit, Amf elod. MDCCXXIV.

§. IX.

’ LEGES POSITIUAE dicuntur,

Leges igitur ciuiles, quia proficifcuntur

8c 8c voluntate fumtni Imperantis, cuius eft, leges feren- do curam gerere falutis publicae, pofitiuae funt.

C o r o l l a r \

Ideo, quod ad exiftentiam & obligationem Iegum ciuili- u m , non quaeritur, quales illae fint bonae vel malae, faluta- res an noxiæ? fed an & quod voluit legislalor? ftat proratione voluntas,

>x.

Leges Ciuiles luri naturali contrariae vere nori funt (de iure loquor non de fado) fimgulae enim ciui*

tates, quia Vniuerfali ifti focietati humanæ infunt 8z

fub-

7

fubfunty iique conlequenter fubordinari debenr. Igi- tur leges vtriusque focietatis fibi inuicem repugnare 8c

ebfiftere nequeunt, igitur in iis folum occupanrur leges ciuiles , quæ lure naturali licita funt & permif- fa, igitur irritae funt et iniuftae, quotquot luri .natu­

rali manifefto repugnant.

Schoiion. i.

Leges quidem ciuiles pofitiuæ fu n t, earumque obligatio arbitraria §. IX. Attamen exihde non fequitur, poteftatem Ie- gislatoriam ad ea quoque extendi, quae luri vniuerfali refra- gantur. Abfit enim , vt arbitrium iftud legislatoris vagum omnino fit, indeterminatum, et ab/flmni obligatione legali li- berum. Summos fcilicet imperantes vtpote ab imperio ciuili immunes ad modum ftatus naturalis confiderari oportet. Sta- tus autem naturalis licet fubje&ionis ciuilis nefcius , ne- quicquam tamen ftatus eft licentiae & vagae libertatis, quod eleganter docent IOH. LOK1US du Gouv. Civil. Chap. 4

§. i i . fq . et RICHARD HOOKER. Volitic. -Ecclejtafl. Lib. 4 Quotquot autem in ftatu naturali degunt, iure naturae tenen- tur, vtpote vniuerfali. Imperantes igitur, quod ad poteftatem legislatoriam , prouti in reliquis aftibus fuis, luri quoque na­

turali fubiacent. N eque id efficit fumma poteftas ciuilis, vt leges ciuiles rogare poftint, naturalibus contrarias. Tanturn enim iuris fummo imperanti re veranon tribuerunt vel tribuere potuerunt, qui focietatem ciuilem primum ineuntes, fummam in alium contulerunt poteftatem. Grauia funt verbaLACTAN-

TII de lure Naturali dicentis, quæ iiic adfcribantur, digniffima.

linie legi, ait, lib, 6. cap. g, Injlit. Diu. nec abrogari fas eji neque derogari ex hac aliquid licet, neque tota abrogari poteji. Nec vero per Senatum aut per populum folvi hac lege pojfumur: neque eft quae- rendus explanator aut interpres eius alius: nec erit alia lex Romae % alia Atbenis, fed & omnes gentes omni tempore vna lex et fempi- terna et immutabilis continebit, vnusque erit communis quaf. magifter

__________________

<§

S-________________

4 % ) < S ( % *

et hnperator omnium Deus, ille legis buius inuentor, difceptator, Af«

tor y cui qui r, on parebit f i/j/V fefugiet ac natur am bominis adfper«

nabitur, &c#

S c h o l i o n . 2 .

Lege igitur iniufta eiues cogi quidem poflunt, non obli- gari. Itafolid e, m orefu o, et acute docet praeclariflimus no<

ftri aeui l£ius AUGUST, LEYSERUS Med i tat, ad PandeLl, Spec.

VIL med. IX , *

^ '• S c h o l i o n . g .

Leges ciuiles irritas efledico fi naturalibus manifeflo contra- riantur, Licet enim ille non fiim, qui fententiae fuffragari pos- fim H0 BBES1I de due Cap, 12. §. i. 2,., docentis, duibus necejjt- tatem impotii iniujia quoque principum mandata exfequendi, atque ad feditiofas do£trinas referentis *. Cognitionem de bono ét malts pertiner e ad Jtngulos; Regibus nonejfe obtemperandum, niji iujia pr ae- eeperint; peccare fubjeSlos, qui mandata principum fuorum, quae Jibi iniujia ejfe videntur, exfequuntur. Attamen ex altera parte prae- fumtionem in dubio militare arbitror pro aequitate iufTuum fti- peribris, neque teneri eiues, v t iujlitiam mandatorum ferupulofe inquirant et examinent, quae do&rina eft laud^ti nuper LEYSE- K1l. tit fpecim. D X X X IV . med. XVI'1,\ cui ifidem adftipulatum føiffe B LVTHE vVM tefiatur Tem. 1U. lenenf. fol. 328. Ridi- Culum fane foret et a fine focietatis ciuilis prorfus alienum , fi Princeps v. g. militem audiret, iulTum in pradium abire, priui de iuftitia belli, qujim bello fe com m ittat, ratiocinantem, vel earnificem, quod pofeit Ei’lSCOPlUS, Theologus Arminianus,- Tom. I operum f o i 7. in Refp, ad Quaeji. 4 6 ., de fententiae la-- tae iuftitia conuinci, antequam reum condemnatum fuppliciq affi eré velit, flagitantem *. Si ubi iubeantur, quaerere fnigulis liceat (ita prouide calculos ponit OTHO apud COKNEL. TACITVM;

lib.l. hijioriar. cap.38 J pereunte obfequio etiam imperium intercidit. •

S c h o l i o n . 4 . *

Leges Ciuiles iuri Jiaturali extemo contrariae, iniuJlacSunt#

iniquae autem, quecunque itfri naturali interno feu inperfc£to

cbntranitur/iur, XL

i , iU £. aAU1 .'.i.'

« 8 ) o ( § *

§• XI.

Quae quum ita fint, mirLim videtur, quaratione vel quo iure Leges ciuiles, ab hominibus profedae e.t humana audoritate conditae derogare poffint luri na- turali, quod vniuerfale eft

immutabile

et Deum laudat audorem

Enimuero quum ea lex , quae alteri quid derogat, tollit quoad partern , obligationem legis, leges quoque ciuiles, qua natura- li derogant, illi repugnare et contrariari nullus dubi- tat. Et intuitu quidem legum Romanarum admira- tionem præcipue m ouet, lus iftud, aequitali naturali multurn indulgens et aconditoribus ortumaequi et bo- niftudiofiftimis, luri naturali frequenteradeo derogare,

Scholion.

Stndii iuftitiæ et aequitatis naturalis, euius tot tantaque in legibus Romanis vbiuis occurrunt veftigia , aliquot dåre fufficit fpecimina. Illae nimirum definiunt IVRISPRVDEN- TIAM (propter ftudium iufti et aequi fi re d e auguror) rerum diuinarum atque humanarum notitiam §. 1, lnflit. de luftit. et lure.

IlLe Idos appellant facerdotes lu ris, bont et aequi notitiam profil tentes, ae quum ab iniquo feparantes, licitum ab illicito difcernentes, bonos non folum metu poenarum, verum etiam praemiorum quoque exhortatione ejjlcere cupientes, veram affe t i antes Philofophiam, non fimulatam, l, i . §. /. 7r. d. lufi. et lure. Leges decemuirales, di- d a e x«? ^ c y fv lus C iuile, licet Romanis facrae erant et inuiq- labiles, aequitatis tamen Tande feruandae gratia Praetoribus ab antiquo indulferunt poteftatem adiuuandi, fupplendi, corrigendi luris Ciuilis l. 7. §. 1. jj-’ /, c, vnde lus honorarium E didaque Praetorum paulatim enata. Quamplurimis fidionibus iuris lo- cum dant Leges Romanae non temeré, fed aequitatis ergo. Haec ipfa ratio eft, cur fingunt et praefumunt in quafi contradibus confenfum , vbi nullus re vera adeft, Docent;

nullo

Ciui-

B li

K

- - v , ■ ■ M i l N M B H M n n H f c W '

j o __________ ) o ( 8 » __________________________

li naturalia lura corrumpi pojfe vel dirimi §. 3. lnjiit.de legit. agnat, tutela. 1. 8. 7T- /«r. Fraecipiunt <?x omnibus rebus praecipuam aequitatis quam Jlrifti luris rationem habendam l. 8. Cod. de iudiciis.

ILtfi nihil facile mutandum eft ex folemnibus, tam en , vbi aequitas euidens pofcit, fubueniendum effe, /. 183. jf. R. 1. quoties patium a lure communi remotum eji, fer uar i hoc non oportere l. 7. §. 16. jf.

Communiter obligatio naturalis, nifi iure Ciuili fu*

ftinetur, in foro ciuili inefficax eft, nullamque producit a d io - liem ciuilem. Romani autem obligationi mere quoque natu- rali (quam ideo in efficacem et inefficacem diuidunt nonnulli) ciuiles nonnunquam tribuerunt effed u s, quos vide in Celeb.

BoHMERI lure digeft. ad T it. de obligat, et adion. §. IV.

SAM. COCCEII I. Ciu. controuerf. Lib. II. Tit. X IV . qu, XXXIX, et HEINECC1I Elementis lur. Ciu. fec. ord. Panded. P. VI. §♦

CCCLXXXI. Quinimo ne obligationi quidem naturaliter im - perfedae omnem omnino efficaciam denegarunt ciuilem. A- d io n em ingrati etiamfi non dari nec dari pofte prolixe difputat SERECA de benef. grato tamen ingratoque ammo in lure Ro­

mano multum tribui conftat. V t accepta rependant bene- fieia , rr\s dvl m e t y l e t s herot , liberis ftue legitimis fiue illegitim is officium incumbit alendi parentes et afcendentes egenos. I, S* Jf* de ventre infpic. /, Cod. de patr, pote (i. /. 2, Cod, de alcad, lib. Nou. XII, 2, Eademque obligatio alimenta prae- ftandi patronis liberisque eorum vel parentibus egenis libertis imponitur. /.

5./.

l i . et pen. Cod. de rev, don, Propter n eg led a eorum officia, quos neceftitudo fufcitat et opem ferre iubet, quae verba funt SENECAE de benefic. 111, 8* querela competit inofficiofi tefta- menti. Quid multa? In aequitatem naturalem adeopropende- re leges Romanas, non eft, quod miremur, cogitantes, I d o s ,

ex quorum fcriniis compilata eft potior pars luris Romani, Stoi*

cae Philofophiae fuifle a d d id o s, illi autem aequiusetbenigniug

t&F.

+% ) O ( § +

aduerfus ftridtam difputandi rationem probabant, V nde fole- tnnes formulae: naturalis ratio id euincit, id natur ae humanae cott*

gruum. vide Orat. Cornel. ?/£« Ec£ ^ Relig. et piet, veter. IElorurp Infertam opufculis de feSlis et Philofoph, Itlor. quae coniundtim prodierunt cura GW. Sleuogtii, lenae 1724*

§. xii. ;

Nihilo fecius contrarietatis huius exempla hine in­

de per totum IusCiuile fparfa primo cernimus intuitu.

Imo vero rotundo ore fatetur VLPIANVS 1 . 6 . ff.d e luft*

et ture: Quum aliquid addimus vel detrabimus luri commu- ni (i. e. natur alt) tus proprium , id eft, ciuile efficimus, iltø ipfe, inquam , VLP14NVS, qui boni et aequi notitiam fe profiteri afferit.

i . f f .

. c . Ex innumeris autem, quae huius funt generis, nonnulla faitem, quae lucu^- lentifiima efTe cenfeo luris Ciuilis eum naturali collili- onis doeumenta, ex do&rina de pa&is & dominio re­

rum delibabo*

Scholion.

lus Naturae et Gentium haud inepte commune audit et lu;

ri Ciuili opponitur /. 6. d. luft. et iure. l. 7, §, 16, ff. d, patl. qutø eundtis hominibus inter fe commune eft, /. 1* §*vlt. 1. 9. princ*, ff* d. I. et 1, Ita Graecis quoque, C O N ST A N T IN O L ib.l, epit*

et AR1STOTELI in Ethicis frequenter dicitur uamv vouiuov.

§. XIII.

Et primo quidernloco mihi teftimonio eritdodlri- na luris Romani de padlo nudo* lure naturali quem- libet pacifcentem ex pa&o quocumque obligari, obli­

gationem autem perfedtam ex vna parte, -cui vt cor- relatum refpondet ius perfedtum ex altera, enafci (1- mul atque de perfedtione conftat padH (m odo veru*

adfitj deliberatus, liber et mutuus in idem placitum

B 2 con«

ia ______________ *§_ ) o ( _________________

confenfns, modo promittens facultate gaudeat et vo- luntate fe obligandi, ipfumque padum de re honefta concipiatur) et pacEti confequenter violationem coniun- dam eflfe cum laefione tertii naturaliter prohibita, cer- to cerrius eft. Quum enim alter pacifcentium fpon- dendo ius fuum confert in alterum acceptantem, huic fane inuito ius ex pado quæfitum fine lælione irerutn auferri nequit,

Scholion.

Falfa omnino eft et reiedanea fententia dodiftimi cetero- quin FRANCISCI C O N N A N l, Id i Parifienfis ac Confiliarii quondam Regii fupplicumquelibellorum magiftri: pada quae nullum habent , nullam iuri naturae inducere obligationem, Aut enim pada in genere firma erunt et obligatoria , aut quidquid eft padorum et contraduum , tam vnilaterales quam bilaterales , tam onerofi quam bene- fici vani erunt, irriti et inanes. Vna enim eademque eft in vtroque genere obligandi ratio, deliberatus nimirum et liber confenfus llle eft, quo vnicé nititur obligatio paditia. Pone, li placet, contrarium. Finge nullam padis in genere vim in- efte obligandi; "Igitur nullum producet cfFeftum, a deftinato

*‘autem fine aberrabit feriae deftmataeque voluntatis noftrae

»Meclaratio, Igitur eos in ter, quibus datam frangere fidem re-

"ligio eft , et impudentiffimos fandae fidei violarores nullum

"prorfus intercedet difcrimen, Igitur hac ratione turpiter omni-

“ no euer.titur fanda fid es, firmiftimiim illud omnis iuftitiae fta-

"bilimentum, fubruitur fummum illud et maxime confpicnum

“ virtutum fundam entum , turbatur pulcherrimus rerum ordo,

‘‘Igitur nulla erunt inter gentes fædera, nulla Iegatorum et

“ commerciorum, n u lla , quae ingens ceteroquin eft et maxi­

erne fruduofa, ex mutuis contradibus vtilitas; ita vt absque Mftrmitudine obligationis p aditiae vix ac ne vix quidem ftare Vpoftit vniuerfa ifta humani generis confociatio. „ Breui fic ha- fefcto refutationem in d ired a m , . qua CO NNANVM profligare

_______________^ ) o ( §»_______ i'3

contendit Clarif. quondam Harderouici Profeflor GVILIELM.

BEST de pattor. et contratt. natura. Sed haec omnia forte m i­

nus congrué aduerfus CONNANVM difputantur. Eum crede- rem potius aduerfus ciuilem quorumcunque indifcriminatim p ad oru m , quam naturalem obligationem differere, quae fen- tentia eft 10, GEO, de KVLPIS tn Collegio Grotian, ad lib. 11.

Cap. XI. §, i , lit, (g). Quidquid fit, non omnia ilie in vmuer.

fum pada oppugnare et euertere tentat, fed illa, quibus nul- lum eft trwoifiMcyixM, quae temere ineuntur ex oftentatione ma­

gis quam ex voluntate, aut ex voluntate quidem , fed leui efc parum confulta. Haud grauotim quidem Iargior p a d a , quae ex inconfulta ineuntur voluntate et minus deliberato confilio, li de ea re fatis conftet, ne naturaliter quidem perfedam effice- reobligationem , omnia autem pada vnilateralia vel onerofa ex praecipiti et temerario animo enata, dicere non aufim,

i x i v .

Quemadmodum autem iure naturali pada quae- libet nullo habito difcrimine obligare, nemini non ex- ploratum eft et perfuafum; ita iure é contra Ciuili nu- da pada nullam parere obligationem et nullam igitur adionem ciuilem loquitur

. $ .

.

. d, patt. quum nulla fubejl cauffa propter conuentionem , haec verba funt VL- PIANI, hic conftat non pojje conftitui obligationem . 7o/- tur nuda pattio obligationem non parity fed parit exceptio- nem, Nec non JVLII PAVLE Receptar.SententiarJib.il, Tit.

§, I, fi pactum nudum de prae/landis vfuris inter - pofitum f i t , nullius ejl momenti} ex nudo enim patto inter

dues Romanos attio non nafcitur . Attamen docet IusRo- manum et ipfo quidem VLPIANO audore l.i. vr.d.patt.:

Nibil tam congruum effe fidei humanae, quam ea quae in­

ter eos placuerunt feruare. Quinimo lex decem viralis ab antiquo perfcripfit : Rem vtipacuntfirato.DiSi de re trans-

B 3 adum

1 4 ______________________) 0 ( ________________________

a å u m f u e r it , ita iu s r a tu m

efto. Vid. I. GOTTOFF*

Fontes

civ.

GRAVINAE Orig

N.

67. HOFFMANNI

.Rom.

2* ad

GERH. NOODT de paBis Lib. I.

I.

Scholion i.

V i pa£li nudi neque tollitur obligatio nec nafcitur. V t enim padta nuda in genere non obligant, ita nec liberatoria,

Scholion 2.

Refutationem vix meretur hypothefis MAESTERTII^é? /«- fiitia legam Romanarum lib. 1. dub. 33. ftatuentis, pa£la nuda, nullam vi lur. Rom. obligationem parientia, de pa£tis intelli- gen d aeflen on ferio neque deliberato animo initis. Illud quod fatis eft contradixerunt ARNOLD, V1N N IV S, CYLRIANVS REGNER V S , VLRICVS HVBERVS et alii. De noua autera fententia BODINI et a Maeftertiana aliquantulum diuerfa, in diflert. quam njindicias pattorum luris Rom. etc. inferipfit , vide Illuftr. LEYSERVM Med ad Pandett. Spec. X X X I X . n. 11.

Scholion 3.

Dantur quidem pa£ta , quae non nuda dicunt fiue veftita\

vocabulo elegantioribus inuifo, ciuilem producentia effe&um;

fcilicet vel legitima, quae fpeeiali nituntur le g e , (appellatione legis generaliorem innuo, figificatum , qui S£la5 conftitutiones Principum, Edi&um Praetoris et lus honorarium compledbitur aeque ac leges ftri&e fic di&as) vt pa£tum donationis, pa£ta varia vfuraria, nec non dotalia, quaeque pafta funt Praetoria, conftitutum et pa&um hypothecae ; vel contraéTtui bonae fidei in continenti adietta, vt addi&io in d iem , lex commiftoria, pa&um , de retrouendendo, d v ltx ^ sæ s et fimilia 1.6.7.8. § .6 .1.17. § . 2 . / , de pattis. At vero ne illa quidem per fe obligant, quod ex do£lrina luris Rom. contra&ibus folis pro­

prium eft, fed quatenus vel lege adiuuantur, vel ex contra&u, cui accedunt et partem illius conftituere cenfentur, omnem vim accipiunt, vnde nudis opponuntur pa£tis, quae neque vi

_________ ) o ( fjj»______ ________

propria nec aliunde quaefitn fruuntur obligatione; l'a&a au- tem in genere contra&ibus opponuntur, quivel nornen haben- tes vel faltem caulfam, propria vi cbligant, A7. §.1,2. ff. d j a t t ,

$. xv.

Vides igitur Ture Ciuili denegari obligationem, quae pa&is quibuscumque naturaliter ineft , et inde refultantem a&ionem ciuilem. Quoniam aurem in ciuitatibus non nifi ope aåionum forenfium aduerfus alios experiri licet (Vis enim eft et tunes dicit, CALLI- STRATVS I.13, 7T. quod met, cauf. quo ti es quis id , qvod deberi fibi p u ta t , non per iudieem repofeit,) Eo ipfo igi- tur adimitur fimul exercitium illud luris perfe&i extra ciuitarem naturaliter competentis , quod poteflatem inuoluit adhibendi remedia cogentia et vi adigendi ali­

os ad obfequium perfe&is officiis praeftandum. Haec- cine autem vera erit repugnanda, vbi lex altera iura tollit et obligationes ^ quas ponit altera?

Scholion.

Quia leges ciuiles contrariae luri natnrali iniuftae funt X, Schol.4. leges autem Uomanae denegantes pa&is obligatio­

nem ciuilem , quae naturaliter iis com petit, luri Naturae in fpeciem faltem contrariantur, igitur eatenus quoque iniuftae videntur; vel transiliunt minimum praecepta iuris priuati vn i- uerfalis. Id enim legislatores in genere cauerc debent,ne lae- iiones ciu ium , vis et iniuria impune graflentur, quamobrem ea efle debet legum ciuilium ratio, vt ne denegent a£iiones ci­

uiles iuribus iftis, quae naturaliter perfe£ta lunt,

§. XVI.

Dedimus exemplum denegatae quidem aéHonis ciuilis ex pa&o nudo, ita tamen, vt exceptio inde ad­

uerfus agentem enafeatur, Alia porro dabimus fpeci-

mi-

mina obligationum pa&itiarum mere naturalium, qui- bus nullo modo aftiftit IusCiuiie neque a&ionem dan- do nec exceptionem. ius Naturae quod attinet, ne­

mo dubitat quin mulieres aeque ac mafculi, filius baud fecus ac pater familiae obligentur expa&is in ge­

nere, tam ex mutuo et interceffione pro aliis, quam e ceteris quibuscunque. Quum enim ius naturae fo- lum refpicit confenfum pacifcentium, cui, ceu genui­

no fundamento vniuerfam fuperftruit obligationem pa&itiam, igitur nulla praefto eft naturalis ratio foe- minas vel filiosf. ab obligationis vinculo liberatura, lis enim vfum rationis indeque pendentem facultatem confentiendi et confenfu dato fefe obftringendi in vni- uerfnm denegare, iniuria eftet. Attamen legibus Ro­

manis mulieres intercedentes pro aliis, nec non filios- fam. mutuo accipientes pecuniam, quae nec iuftu pa­

tris fumta, nec in rem verfa eft, exceptione Seti Vellei- ani ét Macedoniani liberari ab obligatione foluendi, te- ftantur l i t uli Vande tt. et Cod. ad Stkim Vellei. et Macedon.

Lib. X IV . Tit. 6. hib,X V I. Lib.XIV. Tit. i. rande tt. L tb . 1 V.

T it. zS. 2(). Cod.

Scholion i.

Perpetua exceptione S£H Vellej* non aftionem tantum, fed propter imprudentiam foeminarum ipfam quoque obliga- 'tionem tolli, atque hine folutum tanquam indebitum condici poffe , /. 40. ff. de condici. indeb. 1. 32. §. I. ad Scium Vellej. af- firmat SAM .de COCCEI1 in lure Ciuil, controuerf lib .X V l. Tit.

qu 7. reclamantibus tamen plerisque. Vide fis praeter alios HVBER. Prael.L Ciu.ad Pand. lib X V I.

Tit.

llerum intercefiio in lure Rom reprobata, ne obligationem qui- dem naturalem producat docente 10. GOTHOFR. SCKAVM- BVRGIO in Annotat. ad lurisprud, Struuii lib.

111.

11

________________ *§ ) o ( _ ___ __________ 1*7

Ilatiouem autem diuerfitatis, quare ex S& oM acedoniano, le«

cus ac Veliejano, ipfa obligatio non tollitur, fed manet debi- tum indeque folutum non condicitur, etiamfi ex ifto quoque Sdio perpetua detur contra creditorem exceptio, hane allegat laudatus COCCEII, quod exceptio Såli Maced. in odium et poe- nam a Bor i s foeneratoris jlatuta fit adeoque folam aålionem, non verø deb/tarn eituque effeålus tollat. Sane, li vera eflet aflumtio AVE«

RAN1I aflerentis, Sdium Vellejanum vim habere legis pr^- hibitiuae, atque adeo beneficio Sdti renunciari non p ofle, facilis eflet conclulio, intercefliones foeminarum irritas efle et ipfo iurenullas, AVERANlUM autem inhaccauflafortiteroppii*

gnauit doaiflT. IVST. H E N N . BoHMERVS in difert, de SBø

Vellefi M

Scholion 2*

Sicuti nihil obftat, quo minus ex intercelfione fua nnturi*

liter obligetur mulier , ita redte inde concludit lo. van

M EVLEN Part. 3 de lure Poli cap. 2 3 .: quod fi naturalis foenii- nam teneat obligatio, vtique et in cotifcientia deuinålam eam dicerc conuenit. Qutim igitur haec naturalis obligatio ori atur ex con- fenfu, foli Deo cognito, dicendum videtur, mulier em in fo r o con- fcientiae obligatam ejfe, f i mulier et is quieum ea contraxit revera pti•

rum aefrmum confenfum praeftiterint, nec interfuerit fraus aut lat- fi° tam intolerabilis vel confiderabilis, quae, f i a contrahentibus co- gnita fuijfet, eorwn confenfum remouijfet. Mulenio alfenfores funt Guilielm. Amelius in Cafibus Confc. et Traål, de Con fe. nec non VLRIC. HVBERVSde obligatione confcientiae ex legibus difl®- rens in Itb. 3. de lure Ciuit, Seål, I, cap,3, et Itb.4. Dtgrejf cap, 3 S,feq.

Part. I, Filios autem familiae falua confcientia vti non pofle Sdto.Maced , prouti nec foeminae Veliejano docet HVBERVS modo laudatus Praeleål. lur. Ciu. ad Pand. Itb. X V I T it 1. §. 22;

Hac autem aliisque rationibus effe&um id eft, vt Sdtum. V el­

lej. Edidto Regio anni M DC VII. in Gallia abrogauerit H E N - RICVS IV ., tefte MORNACIO ad Tit.Pand.St.Vellej.ee a d l.v lt, n. delur. etfaål.ignor, Id quod de variis itidem locis Germanice

C teftan-

i S

) o ( g$*

teftantur STRYK1VS in Vfu mod. Pand ad lib.XVI T n i. et LV- DEW iG lVS d t f de Sedo, Vellej. in Gsrmania exule. Britonurs quoque moribus mulieres pro abis obiigari potuiffe docet AR- G E N T R A E V S ad Canjuetud Brittan. art.2. Si calculos rette fa b- ducamus (ita de S d o . Vellej.fentit GOTTL. GF'RH. T iT IV S jh

lure Priv.Rom. Germ. lib. V. cop X V111. §, 2T.) merit o illud tolien- dum c f e t, nulla enim sji iniqaitas, Ji foeminae ex intercejjione fpon- ohligentur et fine gram caujfa lus Gommune Sclo fuo turbarunt Romani ac controverfiis ambigitis forum c ompi ener unt. Addo quod vera ratio S£H Vellej. apud Romanos mtrodn&i, mere eiuilis fuerit, minima naturalis, illud enim in fauorem focminarum neutiquam indultum cife, fed quod ddeiuiTio haberetur munus ciu iie, cuius capaces non erant foem inae, eisque igitur ab >n- tiquo interdidiam fuiffe poteibtem intercedendi pro aliis lucu- lenter docent 10S AVERAN1VS Interpr. lur.lib, 2,cap. f. et LY­

DE WlGi VS in dijf. de dijf. lur. Rom. et Germ. circa Sti am Vellej, D //. I . Vide 4 4 § .I. 4 2. §. I. tt. ad Sclum Vellej,

S&um Macedon. quod a ttin et, obligationem naturalem m .n ere diferte afferit PAVLVS /. l o . v . b t. fed obligatione na- turali confcientiam teneri pleriqne docent et Theologi et iuris- p eriti: AMES. lib. s. de Confc.c.^i. § . i f . B:\CHOViVS Vol 2, Difp. I o, th. 9. V1NNIVS ad §, 3. Inftit. de Teflam ordin. n.%.

Quamobrem pie ftatuit 1AC. W1SSENBACH1VS ad Tn. Pand, d~Stio Maced. n. 3 2 ,, filium familias in foro confcientiae non ejfe tu- tum hoc vtendo SElo. Nempe, ft luris executionem impedire potuit Senatus, vim et obligationem iuftniae, quae non patitur nlienum vfar­

pare vel eum iniuria et danmo alter tus locupletari, toUerenon potuit.

In quam fententiam multa in vlramque partem varmque au- Soritates congeilit van der MEVLEN l c,q,20. Conf. HVBER, U cit. et Praelebl, lur. Civ, ad Pand, Lib, X IV . Tit.VI, §. Lib, X V I,

Tit, J, §, 23*

Scholion g.

§. XVII

. i .T i '''-‘r- ‘ - m m m a m m

, uÆ. J * * . - j j ' ^ 5^ •>»?■'•

4? ) o ( &5 *___ *9

§. XVII.

Quod atrinet porro ad filiosfam, iure Rom* nec illi patri j nec pater illis obftringi poteft et deuinciri, quemadmodum nec ferui dominis, nec alii quicunque alieni iuris illi, cuius poteftati fubfunt, obligari pos-, funt, § ,6 . Inftit. de inutilftipulat. Rationem defideras quod ad filios, Iuftinianea haec eft , quia nemo fibi jpfi obligatur, natura autem pater et film s eadem ejfic per fona pene i 12 te [li o un tur L u . Co tf de impub. o al.fubjiit * Hane vero rationem ciuilem efle> non naturalem , nec'quid obefTe, quo minus obligationes inter patrem et filium naturaliter fubfiftant, nemo non perlpicir.

Fifiio enim identitatis moralis, quam inter patrem et filium intercedere credunt, haud fecus ac coeterae quaecunque fi'criones, foetus funt iuris ciuilis , in iu­

re naturali exules, vid. DAN. FRID, HOHEISEL de f i x . 1 ur. e iurisprud. elimin. difp. prior. §. f& fep.

Scholion.

Ratio haec, cur nulla ftt inter patrem et filium obligatio, ex identitate morali haufta, luftiniano Imperstori originem d e­

bet, Eam enim ignorari a iure V eteri, nec veram efle, nifi qnatenus condufio eft regulae iftius : quidquid fiiius adquirit, adquirit patri, folidé perfpe<fteque docet B. THO-MAS1VS de vfu pratt. Tit Inj\it de patr.poteft. Cap, !.§ X L I X Quum autem ferui quoque adquirebant dominis, igitur nec illi dommis obit- gabantur, licet nulla eos inter et dommos verfabntur fi<ftio iden­

titatis moralis. Altera intuitu feruorum accedit ratio , quia nulla fruebantur communione iuris Cmilts, quod eos pro nid- lis håbet et mortuis l . 32. ff. de R. I, ideoque nec domims ex fti- pulatione obftringi poterant eiuiliter, nec a£rio aduerfus eos n afci, quarrtuis naturaliter obligentur /. 14, et 20. d. oh lig. et a*

t t m . 1. 6!, d, furt. I, 59. pr. D.d. neget. att<

C 2 §. XVIII.

§. XVIII.

Iuxta principia luris Rom. alteri ftipulari vel pa- cifci nemo poteft, nifi iuri illius fubie&us fit. Inuen- tae J'unt enim buiusmodi obligationes ad boa vt vnusquisque' Jibi acquirat , quod fua intereft: ceterum vt ahi de rur , ni-

pli intereft ftipulatoris: haec ratiocinatio eft VLPIAKI /;j8 . §.17. ff* de, verb . oblig. conj] §. 19. In/lit. de inutil . Jli pul.

abérrare aurem philofophiam hane a norma iuris na­

turalis, neminem larer, qui rarionem dncem fequitur.

Haec enim li vera funt focialiratis principia, fociera*

tem humartam, quam rognationem naturalem dicitFLO- RENTINVS L

. ff* d . iu ff et iur. fuftinentia et amico nexu homines inrer fe conglurinanria, quae CICERO praecipit lib j. offic. cap.j. homines bominum cauffa genera ^

t i f u n t , vt ipfi in t er Je alii alns prodejje pojftnt. In hoc nnturam debemus ducem fequi et communes vtilitates in me­

dium afferre, mutatione offic i orum dando , accipiendo, tum artibus , tum opera , tum facultatibus deuincire bo mi nufil inter bomines fo c ie ta te m illa fimul euincunr in commo- diim er vtilitarem rertii eriam valide contrahi pa&um- que iniri pofie. “Quum enim promijfum obliget ideo , quod

“ab altero acceptatum f i t , et ex ea acceptatione ius perfe -

“Sum ab altero promijfum exigendi acquifiuerit , et fine pro -

“miffi acceptati implemento fides bumana , folidiffimum illud (<bumani generis ligamen lujlitiaeque fulerum certiffimum

“conj'ervari nequeat , confequens eft , promiffum , quod non

“tantum in proprium, fed etiam in alterius commodum et ifvfum verg it , Jan ble feruandum , nec promifforj int egrum

" ejfe ab eo recedere. Hoc vero. vt irnpetretur effeHumque

“babeat pråeterea necejfe ejl> vt non tantum Jlipulanti , fe d

< 8 ) o ( ^

“etiam tertio in cuitts vtilitatem paclwn initum ejl , tus per-

“feclum acquiratur , etiam ex voluntate et imemione ,fpraejiimta pacijcentiutn, qui id egijj'e videntur , vt tertio

“ius efficax perfe Bumque adquiratur , ne alioquin aclum

“ inanem et rem fine ejfeclu egijj'e cenfeantur. Quid vero

“ jm pediret , quo minus ms per f e Bum in tertium ex volunta -

“te pactscentium adquiri poffet , cuius nomine pronnjjum a

“compaciscente acceptatum eje conftat ? Nibil enim tam

“conueniens ejl naturali aequitati , quam voluntatem domi -

“mini vel promittentis , valent is rem fuam vel tus perfeBtim

<iin alium transferre , ratam baberi , vt recte rationes jub-

“dueit lmperator §, 40. Jnftit. de rer. diuif. Accedit quod

“is, qui rem alterius, etiam fine mandato eg it , ex Jua ge-

“Jlione ti fe obflringat , cuius commodum quaefiuit , et con -

“Jequenter eius interfit, vt tertio , cuius gefiit negotia , ius

“erga promijorem adquiratur, idque ex aequo et bono , v t

“etiam leges Rom. agnoueref * l. 2. n. de negot. gejl. Ica BoHMER VS de iure ex paclo tertii quaefito §. y , Cap. 1 . ■««

§. XIX.

Vt ceteras filenrio praetermittam, perfonas vel res, qvarum intuiru in legibus Romanis, fecus ac iu­

re naturali, reftri&a eft pacifcendi facultas, vnicrnn adhuc ex do&rinade contraéiibus praebebo documen- tum , non quidem ficuti in ceteris, denegatae in foro ciuili, quae naturaliter comperit, fed ex aduerfo fir­

matae ciuiliter et roboratae obligationis, quae natura­

liter nulla eft et inefficax. Exempli loco erit efficien- tia doli et metus in contracftibus. Vi propria fubfifte- re contra<ftus, etiamfi dolus accedit vel metus, aliquo faitem obfervato difcriinine inter negotia bonae fideiet

C 3 ftri-

1 tf.,1

ir [

I

I 1 /■{ i1

‘m

I

MI Hi

2 2____________ ) O ( %&

flridfi ioris, docent leges Romanae. Negotia nimirum flridli iuris, eriamfi vel dolus contrahendo cauflam de- derit, ceu docet exemplum Canni apud CICERO­

NEM lib. III. de

JJ

. caj). ip. vel iniufto metu a com- pacifcente incuffo adadtus aliquis contraxiflet, fi pau*

cosfecernas cafus a regula generali exceptos, ipfo iu- re nihilomiiins fubfiftebant. /, 36. et 9 9 . ff. de verb. oblig%

L 0. Cod . de contr . et c ommi t. flipul. L 2/. § P*jf\ quod met .

cauf. Hane vero d odtrin am iuris Rom. prorfus alle-' narn eiTe a praeceptis iuris naturalis nullus dubito. E- 11 irn vero tam metu s , quam dolus li ellen tialis fuerit fine fubftantialis, ideft, fi caufam dederit contradiui, ita vt dolo vel metu ad contrahendum a compacifcen-' te ind udhis fuerim , alias non contra dl urus, confenfui fane aduerfatur ac obeft. Naturaliter autem , quia nulla eft obligatio deficiente'libero prorfus confenfu, fequirur omnino, dolo vel metu, qui cauffam dat con- tradtui, accedente, nullam enåfci obligationem padfi*

tiam, Porro , quoniam nemo alterum vel dolo vel vi aiit metu tncujfo adigere debet ad promtt tendum , igitu r , qui do­

lo , vi vel metu incuffo ad promittendiim alterum adigit , nul- lum inde ms id cjuod promittitur exigendi , adquirere p o tef ,

confequentur quum nulla fit obligatio cui non refpondeat tus vllum , ex promiffione etiam do lo , vi vel metu extorta nulla nafci pot eft obligatio , adeoque promijjic oinnis dolo , vi vel metu extorta invalida eft , vid. Cel. ISR. CANZII difcipl . word/. §. 332 Jh /.H E N R .K o H L E R I Exercit. lur mat y il*

§1382.1396- llluftr. D. W O L F F 1I lus Naturae P. I I I capJV. § 567. Neque natura rei id poftulat, vt more Iuris Romani adhibeatur discrimen inter conrradtus bona£' fide i et ftri&i iuris. Quidquid enitn reclament

4 prae-

__ ______ ) o ( ^ » ___ _________ 2-3 praeter Scrlptores luris naturalis G VIL. BESTIV5 in fin. Orar. de pac!, et comraci. natura et aequit♦ AV G, BALTHASAR de contraff, et affion. b. f , et flriff. lu r,, HVBER. P?W. /. C ^ 10H. F ABER Ub . i G I T F7,

§ .2

$ .Infilt,, opinantes, eorum contra éluum , qui bo­

nae fidei dicu n tu r, vfum magis eile neceflarium, at- que propterea aLtiones eorum efie debere pleniores, quibus patrocinari videtur CICERO de officjib. j.caus- farr>, cur b, fidei quaedam fint aéliones, hane reddens, cjuod iis vitae focietas comineatur, attamen diftinAHonem hane quantam qnantam commentum efie iuris ciuilis, non naturalis, perfuafiffimum mihi eft, vid.CANTZII diJcipL moral. §.2166.feq. Neque naturalis ratio, quae fufficiens eft, allegari poteft, cur aequitas magis at- tendi d e b e a t, et dolus ac mctiis confenfum potius af«

ficiat in b. fldei quam ftriéli lur, negotiis,

Scholion I.

Romani quidemPraetores pauLtim dabant propter dolum et metum in contractibns ftr iur. reft tutionem in integrmn, fed hoc ipfnm beneficium Practoris docum entoeft contractus firict.

iu r ., licet dolus aut metus cauflam detcontractui, ipfb iure fub- fiftere, Originem vero debet doetrinaifihaec iuris Romani phi- iofophiae letorum Stoae fere addictorum, Illi enim exiftima- b a n t, non omnem contracium dolo nullum fieri, illi

coallum etiam

cauf

Obferu,

Scholion, a.

Multi quidem fcriplores iuris naturalis in contrariam fen- tentiam pedibus eunt exiftimantes, eu m , qui dolo ind uctus vel

24______________ *8 ) o (_ ________________

metu ada&us promifit aliquid naturaliter quoque obligari, il- lum vero, qui doluro aut metum intulit iniuftum, teneri fai­

tem ob damnum iniuria datum. Ex numero plurium folum nominavifle fufficit virum iHum magni nominis HUG. GRØ- T IV M de I B. & P. lib. 11. cap. X I. §. V il. G R O T1VM autem , perfpicaciilimum cetera, vna cum celeb. G V N D L1N - G10 in Via ad veritat. iurifprud. N at. cap. X . §. L V decepifle Credo ius Romanum. Peccatum enim eji ea in re faepius etiamd celeberrimis ICtis ( verba funt Dni. LETSFRI Aled. ad Pandeel.

Sp. X X X I X. n. III.) quod omnia ea , quae a prifeis letis Ro- manis excogitata funt , ad leges naturales transferant et in illis fundamentum habere credant. Attamen nec deficiunt fententiae noftrae, quam rectiorem efle cenfem u s, patrocinantes, fcilicet praeter WOLFIVM, CANZiVM , KOEHLERVM , quos mo­

do nomi'nauimus, IV FE N D O K FIV S, THOMASIVS, HEDiN- GERVS, TESM ARVS, V1T R1AR1VS, T1T1VS, H O GSTETE- RUS,'VFFELM ANNVS, B V D DE VS, G V N DL I NGI V S , DA RI­

ES, alii, licet hi quoque, quoad demonftrationem thefeos, quam communi comprobant affenfione , in diuerfa abeant. Vrgent praeprimis fecus fentientes dolo licet adhibito vel metu ineuflo, libertatem nihilominus et moralem facultatem confentiendi fubfiftere. Fateor non omnem omnino tolli libertatem. Atta- jnen nec fubfiftit, qualis in pactis requiritur, vt inde oriatur obligatio pactitia, libera prorfus et ab iniuria compacifcentiutn immunis.

Scholion. 3.

Imo vero ius pactitium ciuile eis'adquiri, qui dolo vel metu caufam dederunt contractui, id maxime contrarium eft principiis iuris priuati vniuerfalis. Sedulo enim cavendum eft legislatori, ne ex dolo vel alio quocumque actu iHegiti- mo lueretur aliquis et iniquum fane foret, promittentem obLh gare in| fayorem eiu s, qui contra leges deliquit.

<*g ) O C §»

§. XX.

Reli&o nunc argumentode contra&ibus, inatiud prolabor de dominio rerum , inibi quoque nonnullas perftri&urus iuris naturalis et ciuilis repugnantias, fed per indicem modo et in ar&iffimum contra&as, neni- mia fit recenfio et le&ori molefta. lure naturali, itt acquifitione deriuatiua per contra&um, folus domini confenfus de re fua in alium acceptantem transferen- da, fufficit ad acquifitionem dominii. Ille enim reci- procus pacifcentium in contra&u dominii alienatiuo, confenfus , fufficientem compleditur rationem aliena- tionis ex vna parte fa&ae , et acquifitionis ex altera, GROTIVS de 1 . B. et P. lib. II. cap. VI. §. /. et 2. et cap.

VIII. §'.25. Ni bi l tam conueniens ejl natur ali aequitati ,

quam voluntatem domini volentis rem fuam in alium trans­

f e r re , rat am haberi : ita 1 VSTIN IAN VS §, 40. Inftit . de diuif. rer. , perperam autem inde concludens: per tra ­ ditionem quoque iure natur ali res nobis adquiri. lus ci- uile é contra praeter titulum ad transferendum domi­

nium habilem, vt dominium rei legitime adquiratur, accedentem poflulat traditonem, /. 20. Cod. depaff. Re nimirum per contra&um alienata, ipfe contradlus do­

minii alienatiuus titulum conftituit, traditio autem, ceu modus adquirendi ciuilis , dominium perfektum, Vterque enim ad adquifitionem dominii concurrit.

Nec titulus fine traditione, nec traditio fine titulo do­

minio conferendo fufficit. Titulum igitur caujfam di- cunt remotam , modum adquirendi caujjam proximam dominii *

D Scho-

\

* § ) O (

Scholion i.

Plerumque quidem in acquifitione deriuatiua traditio ne- ceflaria eft adacquifitionem dom inii, vel vera, vel ficta etfym - bolica. Aliquando tam enet finetraditione ipfo iure tranfit do- roinium , veluti in legatis, l. 6 4 .defurt, l. 8o. de legat. & fideic.

lib. 2. in iudiciis diuiforiis §, v lt¥ Infilt, de ojfic, tud, in commitfis /, 14. de publican,

Scholion 2.

Valde dubito recentiores philofophos MODVM ADQVI- RENDI DOM1N1VM definientes: Fattum legibus conueniens, quo dominii reddimur participer T1TVLVM vero: lpfarn legem vel ra­

tionem acquifiti dominii in lege fundatam, bene mereri de lCtis.

JSicuti enim diftin&io haec inter titulum et modum acquirendi iuris ciuilis eft non naturalis, conformata vnice ad do&rinam iuris Romani, praeter contra&um dominii translatiuum tradi­

tionem rei exigentis, ita memoratae iftae definitiones difcrimen inter vtramque dominii cauflam indigitantes, fenfum iuns ci­

uilis explanant nequaquam. Scilicet, vt fyllogiftice res illis cedat, in occupatione, v. gr, ope huiusmodi ratiocinii domi- nium adquiri docent: occupans fit dominus (ecce titulum !) T i- tius rem occupatiit Chic modus eft adquirendi.) E. Titius eft do- minus rei: fedincongrue illi ex acquifitione originariaexemplum afferunt eolluftraturi differentiam inter titulum et modum ac­

quirendi, In originaria enim inter vtramuis dominii cauftam nihil intereft. Praeterea maior propofitio exempli allati, quae titulum exhibebit feu rationem legalem dominii acquirendi, ad mentem iuris ciuilis non titulum fiftit, fed modum adquirendi;

minor autem nec titulum nec modum acquirendi, fed fa£lum aliquod fingulare. Aliud autem, ft placet, ob oculos tibififte cxem plum , hauftum ex adquifitione deriuatiua, cui foh con- gruit diftinftio ciuilis inter titulum et modum acquirendi, vt inde cognofcas, num genuinae fint illae, quae philofophis pla- cent, definitiones, Per formam denuo fyllogifticam vt diftm-

cte

/

______ __________) ° ( ______ 3 > 7

fte hane rem explanem us, de modo acquirendi deriuatiuo tale formandum eft argumentum generale: Quicumque dominus rei%

praeuio contraciu dominii translatiuo rem fuam transfert in pojfejfio•

nem alterius, ille dominium rei fuae in alterum deriuat, cor.fequen- ter ejficit, v t alter adquirat fibi dominium rei. Titius praeuio con- traciu dominii translatiuo rem fuam transtulit in pojfiejfionem Meuii.

£ . Titius dominium rei fuae deriuauit in Mevium, atque ideo ejfe*

d t, v t Meuius acquifiuerit fibi dominium. Si nunc iterum dlxe- ris, maiorem propofitionem huius argumenti, quia legem fiftit*

titulum indigitare, in[minore autem , quia faftum exhibetur fingulare, contineri modum adquirendi: omnino aberras a ve­

ro fenfu tituli et modi adquirendi, qui iuri ciuili conformiseft.

Maior re vera propofitio et titulum compleftitur et modum fi- mul acquirendi, minor haec iterum neque titulum , nec m o­

dum acquirendi, fed faftum aliquodfingulare. Modus autern acquirendi faftum denotat generale potius ac fingulare. G e­

nerale d ieo, quia vi legis Ciuilis praeter titulum ad acquifitio- nern dominii aftus traditionis in genere neceflarius eft. Deni­

s e vt breui me expediam , oppido falfum id eft, titulum fo . lum complefti legem et modo acquirendi indigitari fingulare faftum . Vtraque caufta dominii tam remota, £ titulus, quam proxima f modus acquirendi, lege nititur de dom inio, vi fa- f ti ahcuius lege praeferipti, acquirendo. Alterum faftum eft contraftus dominii translatiuus, alterum traditio rei. Hoc au- tem faftum vtrumque concurrere debet, vt iuxta formam iti- ris ciuilis dominium rei legitime tibi adquiras,

§• XXL

Res naturaliter, non homines dominio obnoxii funt. Miraberis igitur in iure R. eo vsque pafuifle po- teftatem patriam et dominicam vt filii patriae pote- ftati fubiefti, aeque ac ferui, rebus mancipi annume- rati, proprietati fubefTent dominorum et patrum. Vn- de effeftum id eft, vt in commercio eflent,, vendi pos-

D

fent,