• Ingen resultater fundet

Digitaliseret af | Digitised by

N/A
N/A
Info
Hent
Protected

Academic year: 2022

Del "Digitaliseret af | Digitised by"

Copied!
87
0
0

Indlæser.... (se fuldtekst nu)

Hele teksten

(1)

Digitaliseret af | Digitised by

Forfatter(e) | Author(s): Streyc, Daniel.; fra Polsk oversat af Edvin M. Thorson ; med Anmærkninger af Sigurd Jonasson.

Titel | Title: Beskrivelse over den Ø Islandia

Udgivet år og sted | Publication time and place: Kjøbenhavn : Berlingske Bogtrykkeri, 1859 Fysiske størrelse | Physical extent: 73 s.

DK

Materialet er fri af ophavsret. Du kan kopiere, ændre, distribuere eller fremføre værket, også til kommercielle formål, uden at bede om tilladelse.

Husk altid at kreditere ophavsmanden.

UK

The work is free of copyright. You can copy, change, distribute or present the

work, even for commercial purposes, without asking for permission. Always

remember to credit the author.

(2)

.V ' ' ! / • • ! / 1,' i / ' , / • • i ; ! / :

. ' 1 C-'

m i l (i. å r i y d ; - ; 3 o v e r i ' i l a j i d i a . ' i v r i ; . <"t

' k . J:

' ' '

! v •

j;. • i • ^ I i' . i" • -- i •, •• il

å

(3)

DET KONGELIGE BIBLIOTEK DA 1 .-2.S 39 8°

1 1 3 9 0 8 0 0 5 6 1 0

(4)
(5)
(6)
(7)
(8)

B E S K R I V E L S E

O V E R D E N O

I S I a A N D I A

V E L )

DANIEL STREYC.

F R A P O L S K O V E R S A T A F E D V 1 N M . T H O R S O N

M E D A N M Æ R K N I N G E R A F S I G U R D J O N A S S O N .

S Æ R S K I L T AFTRYK A F AIV1VALER FOR IVORDI8K OL O K V \ DI G H E I>

O G HISTORIK 1 8 5 8 .

KJ5BENHAYN.

BERLl\tiSKE BOGTRYKKERI VED N. H. STENDERUP

1859.

(9)
(10)

I N D L E D N I N G .

A F d e t h o s o s h i d t i l a l d e l e s u b e k j e n d l e o g o m e n d , s o m d e t s y n e s , t i d l i g e r e i P o l e n m e g e t l æ s t e , s a a d o g n u s e l v d e r k u n e n k e l t e L i t e r a t o r e r b e k j e n d t e , æ l d r e p o l s k e S k r i f t o v e r I s l a n d , s o m j e g h e r m e d d e l e r i d a n s k O v e r ­

s æ t t e l s e , f a n d t j e g e t t r y k t E x e m p l a r i d e t o s s o l i n s k i s k e N a t i o n a l i n s t i t u t s B i b l i o t h e k1 i L e m b e r g3, e f t e r f o r u d v e d e n N o t i c e i W i s z n i e w s k i ' s , a f z e b r a w s k i t i l e n f o r e l ø b i g S l u t ­ n i n g b r a g t e , u d f ø r l i g e p o l s k e L i t e r a t u r h i s t o r i e a t v æ r e b l e v e n g j o r t o p m æ r k s o m p a a , a t e t s a a d a n t d e r s k u l d e t i n d e s . I h v o r v e l d e t n u n e p p e k a n a n t a g e s , a t a l l e ø v r i g e E x e m p l a r e r e r e g a a e d e t i l g r u n d e , m a a j e g d o g b e m æ r k e , a t j e g h v e r k e n i n o g e t a f d e p o l s k e B i b l i o t h e k e r , j e g h a r h a f t L e d i g h e d t i l a t u n d e r s ø g e e l l e r i n o g e n a f d e p o l s k e B o g f o r t e g n e l s e r , j e g i d e t t e O i e m e d h a r g j e n n e m g a a e t , h a r k u n n e t G n d e n o g e t

1 uD e t g r e v e l i g e O s s o l i n s k i s k e N a t i o n a l i n s t i m t1' i L e m b e r g g r u n d l a g d e s i A a r e t 1 8 1 7 a f G r e v J o s e f M a x i m i l i a n O s s o l i n s k i . D e t s H o v e d f o r m a a l e r e : 1 ) S a m l i n g a f B ø g e r , H a a n d s k r i f t e r , D i p l o m e r , A u t o g r a p h e r , M y n t e r , M a l e i i e r , M i n e r a l l e r , A n t i q u i t e t e r e t c . , f o r t r i n s - v i i s i n d e n l a n d s k e . 2 ) U d g i v e l s e a f æ l d r e H a a n d s k r i f t e r o g n y e r e v æ r d i f u l d e V æ r k e r ( f r a I n s t i t u t e i s e g e t T r y k k e r i ) . 8 ) U d b r e d e l s e a f D a n n e l s e v e d a t a a b n e a l m i n d e l i g A d g a n g til L æ s n i n g . 4 ) U n d e r - s t e t t e l s e a f u b e m i d l e d e S t u d e r e n d e v e d S t i p e n d i e r . — I A a r e t 1 8 5 8 b e s a d d e t s B i b l i o i h e k i f ø l g e officiel A n g i v e l s e h e n v e d 8 0 , 0 0 0 t r y k t e S k r i f t e r ( B i n d ) o g 1 4 0 0 H a a n d s k r i f t e r . I n s t i t u t e t s G r u n d f o n d u d ­ g j o r d e til s a m m e T i d o m t r e n t 4 0 0 , 0 0 0 f l . C . M . , I n d t æ g t e n for A a r e t 1 8 5 8 o m t r e n t 1 5 , 0 0 0 f l . s D e n n e m e n i n g s l ø s e t y d s k e F o r v a n s k ­ n i n g a f d e l l i l l e - r u s s i s k e S t e d s n a v n L v i f , L v i h o r o d , p o l s k L w o w ( s c i l , g r é d ) e n S a m m e n s æ t n i n g af A d j . l v i f , I w d w ( a f L e w , L e o s o m P e r s o n n a v n ) o g h o r o d ( p o l s k g r é d ) , B o r g , B y , a l t s a a L e o s S t a d , L e o - s t a d — e r b l e v e n s a a g æ n g s h o s o s , a t d e n n u i k k e l a d e r s i g o m ­ b y t t e m e d d e n r i g t i g e F o r m . F r a n s k m æ n d e n e b r u g e d e n c o r r e c t e g r æ c i s e r e d e F o r m L é o p o l .

1 *

(11)

4

B E S K R I V E L S E O V E R D E « 0 I S L A M M A .

S p o r a f , a t f l e r e E x e m p l a r e r e n d d e t n æ v n t e e r e n a a e d e t i i o s . D a d e t t e , i e t h v e r t T i l f æ l d e f o r O i e b l i k k e t s a a l e d e s m e g e t s j e l d n e , S k r i f t v e d S i d e n a f d e n I n t e r e s s e , d e t v e d s i t I n d h o l d h a r f o r o s1, d e r h o s t i l l i g e i s p r o g l i g H e n s e e n d e f r e m b y d e r a d s k i l l i g e i k k e u i n t e r e s s a n t e P u n k t e r , s o m d e t d o g h e r i k k e e r S t e d e t a t g a a e n æ r m e r e i n d p a a — t o g j e g u n d e r e t k o r t O p h o l d i L e m b e r g i f o r r i g e A a r d e n f o r n æ r v æ r e n d e O v e r s æ t t e l s e t i l G r u n d l i g g e n d e A f s k r i f t a f s a m m e . D a S k r i f t e t s T i t e l f u M s t æ n d i g v i l b l i v e a n f ø r t , s a a v e l d e n p o l s k e s o m i d a n s k O v e r s æ t t e l s e , s k a l j e g h e r k u n t i l f o i e f ø l g e n d e B e m æ r k n i n g e r . F o r m a t e t e r m i n d r e Q v a r t . T i t e l e n o g T i l e g n e l s e n i n d t a g e o t t e u p a g i n e r e d e S i d e r ; p a a o t t e o g f y r r e t y v e p a g i n e r e d e d o . f ø l g e d e r n æ s t , m e d S i g n a t u r e r n e 2 t , SUiji. e t c . i n d t i l F o r t a l e n ( p . 1 — 1 5 ) o g d e n e g e n l i g e B e s k r i v e l s e ^ p . 1 5 — 4 8 } . T i l e g n e l s e n h a r 2 0 ^ F o r ­ t a l e n 2 5 , s e l v e B e s k r i v e l s e n , m e d U n d t a g e l s e a f d e n s i d s t e n o g e t c o m p r e s s e r e t r y k t e S i d e , 2 7 L i n i e r p a a S i d e n . T r y k k e n , d e r v a n s i r e s v e d e n d e e l T r y k f e i l , e r d e n d e n g a n g i p o l s k e S k r i f t e r b r u g e l i g e g o t h i s k e .

S k r i f t e t e r , s o m p a a T i t e l b l a d e t a n g i v e t , t r y k t i B y e n L e s z n o3 ( t y d s k L i s s a ) . D e n n e S t a d , d e r h a r e t G y m n a s i u m o g 1 0 å 1 2 , 0 0 0 I n d b y g g e r e , l i g g e r i d e t n u v æ r e n d e , s o m b e k j e n d t n u t i l P r e u s s e n h ø r e n d e . S t o r h e r t u g d ø m m e P o z n a n ( t y d s k P o s e n ) v e d d e n f r a S t a d e n P o z n a n t i l W r o c f a v v ( t y d s k B r e s l a u ) f ø r e n d e J e r n b a n e , o m t r e n t m i d t v e i s i m e l l e m d i s s e

1 A t m i n M e n i n g h e r v e d n a l u r l i g v i i s i k k e e r , a t d e t s k u l d e k u n d e y d e n o g e t r e e l t B i d r a g t i l U d v i d e i s e n a f v o r t K j e n d s k a l * til d e d a v æ r e n d e i s l a n d s k e T i l s t a n d e , m e n k u n , a t d e t g i v e r o s e n i k k e u i n t e r e sea n t C h a r a k t e i i s t i k a f d e p a a h i n T i d i d e s l a v i s k e L a n d e g æ n g s e F o r e s t i l l i n g e r o m d e l t e f j e r n e n o r d l i g e O l a n d , e r d e t v e l n æ s t e n o v e r f l ø d i g t a t b e m æ r k e . 3 S i g n a t u r e n ^ i i j . ( p . 4 5 ) e r u d e ­ l a d t . 3 iVlere b e k j e n d t e n d d e t t e S t e d s n a v n selv , h v i s s l a v i s k e F o r m , s o m s a a m a n g e a n d r e l i g n e n d e , i v o r e g e o g r a p h i s k e H a a n d - b ø g e r , h a r m a a t t e t v i g e P l a d s e n f o r d e n t y d s k r F o r v a n s k n i n g , t u r d e d e t a f s a m m e a f l e d e d e A d j e c t i v L e s z c z y n s k i v æ r e . N a v n e t p a a e n fra L e s z n o s t a m m e n d e a d e l i g S l æ g t , d e r , s o m b e k j e n d t , h a r g i v e t i ' o l e n e n K o n g e .

(12)

t

B E S K R I V E L S E O V E R D E N O 1 S L A N D I A . 5

t v e n d e S t æ d e r . A l l e r e d e o m t r e n t i M i d t e n a f d e t 1 6 d e A a r - h u n d r e d e e r h o l d t L e s z n o v e d d e b ø h m i s k e B r ø d r e s B e ­ s t r æ b e l s e r e n S k o l e , d e r h e n i m o d S l u t n i n g e n a f d e n f ø r s t e K j e r d e d e e l a f d e t 1 7 d e f o r v a n d l e d e s t i l e t i s i n T i d h o i t a n s e e t o g m e g e t b e s ø g t G y m n a s i u m , h v i l k e t i b l a n d t s i n e R e c t o r e r t æ l l e r d e n b e r o m t e A . K o m e n s k y ( C o m e n i u s , 1 5 9 2 — 1 6 7 2 ) , h v e m , i f ø l g e H o f m a n n1, o g s a a A n l æ g g e l s e n a f d e l f ø r s t e B o g t r y k k e r i d e r s t e d s s k y l d e s . L e s z n o e r f o r ø v r i g t b e k j e n d t s o m e t a f H o v e d t i l f l u g t s s t e d e r n e f o r d e f o r d r e v n e b ø h m i s k e B r ø d r e , s o m d e r i B e g y n d e l s e n a f d e t 1 6 d e A a r - h u n d r e d e b l e v e g j æ s t f r i t o p t a g n e b l a n d t a n d r e a f R a f a e l L e s c z y n s k i , o g t i l h v i l k e , s o m v i s t r a x v i l l e s e e , o g s a a v o r F o r f . h ø r e r . I A a r e t 1 6 5 5 b e m æ g t i g e d e S v e n s k e r n e s i g B y e n , v e d h v i l k e n L e i l i g h e d d e n s t o r s t e D e e l a f s a m m e , d e r i b l a n d t G y m n a s i e t s o g T r y k k e r i e t s B y g n i n g e r , a f b r æ n d t e . D a P o l a k k e r n e s e n e r e a t t e r k o m i B e s i d d e l s e a f d e n , b l e v T r y k k e ­ r i e t , i f ø l g e d e n o v e n c i t e r e d e H o f m a n n , i k k e o p r e t t e t i g j e n ; i f ø l g e R a n d t k i e2 d e r i m o d s k a l d e t f r e m d e l e s h a v e f o r t s a t s i n V i r k s o m h e d o g v æ r e f o r b l e v e t i d e b ø h m i s k e B r ø d r e s R e s i d d e l s e i n d t i l A a r e t 1 7 1 6 , d o g m e d U n d t a g e l s e a f T i d s ­ r u m m e t f r a 1 6 5 5 t i l 1 6 6 9 , i h v i l k e t d e t e n t e n s l e t i k k e e x i s t e r e d e e l l e r i a l f a l d v a r s a t u d a f V i r k s o m h e d . O g s a a h e l e d e t 1 8 d e A a r h u n d r e d e i g j e n n e m t r y k t e s d e r i L e s z n o ,

1 ( J . D . H o f m a n n . " ) D e l y p o g r a p h i i s e a r u m q u e i n i l i i s e t i n - c r e m e n t i s i n R e g n o P o l o n i æ e t c . D a n t i s c i . 1 7 4 0 . 4 t o . p . 5 7 u d t a l e r F o r f , s i g o m L e s z n o s a a l e d e s : „ F r a t r u m B o h e m o i u m p e r f u g i u r n a c r e c e p t a c u i u m , q u i e t E c c l e s i a m e t S c h o i a m l i a b e n t a . 1565 c o n - d i t a m , e l a n n o 1 6 2 4 i n G y m n a s i i f o r m a r n r e d a c l a m , q u a m l u m m a g n u s S t u d i o s o r u m e x B o h e m i a c o n f l i i p n t i u m n u m e r u s i l l u s t r i o r e m r e d d i d e r a t , q u i b u s c u m J o a n n e s A m o s C o m e n i u s h u e v e n i t , R e c t o r ( • y m n a s i i c o n s t i t i i t u s . H u i c v i r o d o c t r i n a p r æ c i a r o i n i t i a T y p o g r a - p h i æ h u j a s l o c i a c c e p i a r e f e r e n d a s m i t , q u a m c u m r e i i q u i s i t i n e r i s s u i s o c i i s e x B o h e m i a p e r f u g i s h u e a d v e x e r a t , i n s i g n i p r i v i l e g i o f i r m a t a m . 2 B a o d t k i e , J S . , T r y k k e r i e r n e s H i s t o r i e i K o n g e r i g e t P o l e n o g S t o r f y r s t e n d o m m e l L i t a u e n . K r a k a u . 1 8 2 6 . ( p o l s k ) T . H l , p . 3 3 6 .

(13)

6

B E S K R I V E L S E O V E R D E . \ S I S L A N D U .

f r a h v i s P r e s s e r e n d n u i v o r e D a g e j e v n l i g A r b e i d e r u d g a a e , i b l a n d t h v i l k e f l e r e a f B e t y d n i n g .

F o r u d e n d e t n y s b e s k r e v n e e n e s t e m i g h i d t i l b e k j e n d t e t r y k t e E x e m p l a r a f v o r t S k r i f t , m a a j e g e n d n u m e d e t P a r O r d o m t a l e t v e n d e h a a n d s k r i f t l i g e b ø h m i s k e O v e r s æ t t e l s e r a f s a m m e . J e g h a v d e n e m l i g , n a v n l i g m e d H e n s y n t i l , a l v o r t S k r i f t s F o r f a t t e r h o r e r t i l e n i d e n b ø h m i s k e L i t e r a t u r b e - k j e n d t F a m i l i e , i e t B r e v f r a L e m b e r g o m t a l t m i t F u n d f o r d e n b e k j e n d t e S l a v i s t H a n k a i P r a g . D a j e g n o g e n T i d e f t e r k o m i g j e n n e m d e n n e B y o g S a g e n a t t e r b r a g t e s p a a B a n e , g j o r d e H a n k a m i g o p m æ r k s o m p a a , h v a d j e g t i d l i g e r e h a v d e o v e r s e e t , a t J . J u n g m a n n i s i t V æ r k 4 tD e n b ø h m i s k e L i t e r a - ( u r s H i s t o r i e " ( p a a b ø h m i s k ) a n f ø r e r e t b ø h m i s k H a a n d - s k r i f t ( i D u o d e z ) u n d e r T i t e l 4 4K o r t B e s k r i v e l s e a f O e n I s l a n d f r a A a r e t

1 6 1 3 " ,

s k r e v e t i d e n t i d l i g e r e t i l B ø h m e n h ø r e n d e B y Z i t a v a ( t y d s k Z i t t a u ) i S a c h s e n i A a r e t

1 7 0 1

a f A u g u s t i n S t r e y c f r a K u t n a H o r a ( t y d s k K u t t e n b e r g ) i B ø h ­ m e n , i d e t h a n t i l l i g e b e m æ r k e d e , a t d e l t e H a a n d s k r i l t i s i n T i d b e f a n d t s i g i e n ( s e n e r e a f d ø d ) P r i v a t m a n d s B e s i d d e l s e i P r a g . H a n k a f o r e v i s t e m i g d e r h o s e t , d e t b ø h m i s k e M u s e u m s B i b l i o l h e k t i l h ø r e n d e , b ø h m i s k H a a n d s k r i f l I r a f o r r i g e A a r h u n d r e d e b e t i t l e t :

I S l i A N D I A AISEB RRÅTKA WYPSANJ OSTROWU 1SLAISDU,

w n é m z w é c y d i w n e , a z w i a f f t e j . w k r a g i n a c h t é c h l o n a l i j c i i , n e w i d a n e o c i t i f p a t r i n y , a n é k l e r e o d o b i w a t e h ' i w O s t r o w u t o h o h o d n o w é r n y c h f l i f f a n y y p r a w e d l i w é p o z n a m e n a n y . M D C X X X V I I I .

o : uI s l a n d e l l e r k o r t B e s k r i v e l s e a f O e n I s l a n d e t c . , d e r v i s t e s i g a t v æ r e e n O v e r s æ t t e l s e a f d e n p o l s k e O r i g i n a l , D e t t e H a a n d s k r i f l e r i Q v a r l , g i v e r T i t e l e n n o g e t f o r k o r t e t o g h a r A a r s t a l l e t

1 6 3 8 .

D e n

oprindelige

T i l e g n e l s e m a n g l e r , h v o r i m o d O v e r s æ t t e r e n h a r d e d i c e r e t s i t A r b e i d e t i l t r e n d e b ø h m i s k e H e r r e r . H v o r v i d t d e t f ø r s t n æ v n t e H a a n d s k r i l t e n d n u m a a t t e l i n d e s e t e l l e r a n d e n s t e d s i P r a g ( h v i l k e t d o g H a n k a f o r m e n e r ) o g h v o r v i d t d e l s i d s t n æ v n t e g a n s k e s t e m n u i m e d

(14)

B E S K R I V E L S E O V E R D E N 0 I S L A N D I A .

7

v o r t t r y k t e p o l s k e V æ r k e l l e r e i , s k a l j e g f o r O i e b l i k k e t i k k e m e d B e s t e m t h e d k u n n e a f g j o r e .

I d e t j e g e f t e r d i s s e B e m æ r k n i n g e r o m v o r t S k r i f t o g d e t s b ø h m i s k e O v e r s æ t t e l s e r g a a e r o v e r t i l a t o m t a l e d e t s F o r f a t t e r , m a a j e g , i a l f a l d f o r e l o b i g , i n d s k r æ n k e m i g t i l f ø l g e n d e t e m m e l i g t a r v e l i g e N o t i c e r . M i t k o r t e O p h o l d i P o l e n , e f t e r a t j e g h a v d e s t i f t e t B e k j e n d t s k a b m e d d e t , t i l l o d m i g i k k e a t a n s t i l l e U n d e r s ø g e l s e r i d e n n e R e t n i n g , o g d e H j e l p e m i d l e r , d e r f o r O i e b l i k k e t s t a a e t i l m i n R a a d i g - h ø d , l a d e m e g e t t i l b a g e a t ø n s k e .

( cV e t t e r u s " , s o m v o r F o r f . s e l v b e n æ v n e r s i g u n d e r T i l e g n e l s e n , e r e n t y d s k , e f t e r D a t i d s S k i k m e d e n l a t i n s k E n d e l s e f o r s y n e t , O v e r s æ t t e l s e a f F a m i l i e n s o p r i n d e l i g e b ø h m i s k e N a v n S t r e y c ( p a a D a n s k ^ F æ t t e r " ) . J i r i ( J o r g e n ) S t r e y c , v o r D a n i e l s F a d e r , e r v e l b e k j e n d t i d e n b ø h m i s k e L i t e r a t u r s H i s t o r i e , n a v n l i g s o m O v e r s æ t t e r a f D a v i d s P s a l m e r ( 1 s t e U d g . P r a g J 5 8 7 , s e n e r e o f t e l i g e t i l 1 8 2 7 ) o g s o m M e d a r b e i d e r v e d d e b ø h m i s k e B r ø d r e s B i b e l o v e r s æ t t e l s c ( 1 5 7 9 — 1 6 0 1 ) . F o d t i S t a d e n Z å b f e h ( t y d s k H o h e n s t a d t )

v

i M a h r e n v a r h a n f r a A a r e t 1 5 9 4 P r æ s t i Z i d l o c h o v i c e s a m m e s t e d s , h v o r h a n d ø d e 1 5 9 9 . H a n h a v d e f o r u d e n D a n i e l e n d n u t r e n d e a n d r e , s o m d e t s y n e s æ l d r e , S o n n e r . O m d i s s e , h v a d d e r d o g i f ø l g e F o r h o l d e n e e r r i m e l i g t , l i g e ­ l e d e s u d v a n d r e d e o g i h v a d A a r D a n i e l f o r l o d s i t F o d e l a n d , m a a j e g f o r O i e b l i k k e t l a d e u a f g j o r t . D e r e r i m i d l e r t i d n o g e n R i m e l i g h e d f o r , a t d e t f ø r s t s k e t e e f t e r ( e l l e r r e t t e r e i f ø l g e ) S l a g e t p a a d e t h v i d e B j e r g ( 1 6 2 0 ) , d a , s o m b e k j e n d t , P r o t e s t a n t e r n e s U d v a n d r i n g o g U d j a g n i n g i M a s s e f a n d t S t e d ( ^ A n t a l l e t o p g i v e s t i l 3 6 , 0 0 0 F a m i l i e r } . F o r h o l d e r d e t t e s i g r i g t i g t , t u r d e d e r m u l i g t e n d o g v æ r e n o g e n A n l e d ­ n i n g t i l a t a n t a g e , a t v o r D a n i e l s R e i s e b e s k r i v e l s e o p r i n d e l i g e r s k r e v e n i B ø h m e n o g p a a B ø h m i s k , n o g e t j e g i m i d l e r t i d , d a d e t , s o m s a g t , b r i s t e r m i g p a a M a t e r i a l e o g h a n s e l v i k k e g i v e r m i n d s t e V i n k i s a a H e n s e e n d e , b l o t i F o r b i - g a a e n d e b e r ø r e r s o m e n F o r m o d n i n g , j e g d o g f o r O i e b l i k k e t

(15)

8

B E S KJU V E L S E O V E R » E K e I S L A N D I A .

i k k e t o r l æ g g e v i d e r e V æ g t p a a , e n d s i g e g a a e u d f r a . V i s t e r d e t , i a l f a l d , a t h a n f o r l o d s i l F æ d r e l a n d o g d r o g t i l S t o r ­ p o l e n , h v o r v i s e n e r e t r æ f f e h a m i L e s z n o s o m E i e r a f e t B o g t r y k k e r i , i h v i l k e t , f o r u d e n v o r t S k r i f t b l a n d t a n d e t f l e r e a f K o m e n s k y ' s S k r i f t e r t r y k k e d e s1. S i n R e i s e t i l I s l a n d s k a l h a n i f ø l g e e n N o t i c e h o s B a n d t k i e e f t e r d e n i n æ s t f o r e - g a a e n d e N o t e n æ v n t e p o l s k e L i t e r a t u r h i s t o r i k e r W t j g i e r s k i h a v e f o r e t a g e t i F o r e n i n g m e d e n M a h r e r v e d N a v n J a n S a l o m o n . H o v e d s p o r g s m a a l e t : 4 tN a a r f o r e t o g e s d e n n e R e i s e V k a n j e g h e r k u n b e s v a r e d e r h e n , a t d e t m a a v æ r e s k e e t ( r i m e l i g v i i s k o r t ) e f t e r A a r e t 1 6 1 3 o g ( a l t s a a r i m e l i g v i i s l æ n g e ) f o r 1 6 3 5 - I si n T i l e g n e l s e f r a A a r e t i 6 3 5 y t t r e r n e m l i g \ o r F o r f . s e l v , a t h a n h a r h a f t s i t A r b e i d e f l æ n g e "

l i g g e n d e s a m t a t h a n 4, i s i n T i d " o f t e r e h a r h a f t S a m t a l e r m e d V o j e v o d e n o m d e n n e s i n R e i s e . I s e l v e Ø e n s B e ­ s k r i v e l s e b e r ø r e r h a n d e r n æ s t ( f o r u d e n i C a p . V e n B e ­ g i v e n h e d f r a 1 6 0 7 o g i C a p . X I V . K e i s e r R u d o l f s D ø d , d e r i n d t r a f 1 6 1 2 ) i C a p . V e n i I s l a n d i A a r e t 1 6 1 3 s t e d ­ f u n d e n T i l d r a g e l s e . S a a f r e m t d e r f o r , h v a d d e r f o r m o d e n t l i g i n g e n G r u n d e r t i l a t b e t v i v l e , d e t a f J u n g m a n n a n f ø r t e H a a n d - s k r i f t e r i d e n t i s k m e d n æ r v æ r e n d e S k r i f t , s y n e s d e t s A n ­ g i v e l s e , a t R e i s e n s k a l h a v e f u n d e t S t e d i A a r e t 1 6 1 3 , a t v æ r e f e i l a g t i g , d a v o r F o r f . i s a a F a l d n e p p e h a v d e a n f ø r t d e n n y s n æ v n t e o g s a a l e d e s o m t r e n t s a m t i d i g e B e g i v e n h e d s o m f o r e f a l d e n ui A a r e t 1 6 1 3 " m e n { ti d e t t e " e l l e r ( ti i n d e ­

i H o f m a n n I. c . H u j u s o l T i d n æ t y p o g r a p h u s f u l t D a n i e l V e t t e r . . . q u i p l e r o s q u e C o m e n i i l i b e l l o s . . . t y p i s i m p r e s s i t . I f ø l g e B a n d t k i e 1. c . s k a l b e m e l d t e B o g t r y k k e r i h a v e t i l h ø r l e t S e l s k a b o g v o r D a n i e l k n n h a v e v æ r e t B e s t y r e r a f d e t . H e r m e d k u n d e H o f m a n n « n y s a n f o r t e U d t r y k 4 lh i i j a s o f f i c i n æ t y p o g r a p h u s ' ' s a m t d e n O m s t æ n ­ d i g h e d , a t e n a n d e n b e k j e n d t p o l s k L i t e r a t u r h i s t o r i k e r J . ^ V ^ g i e r s k i b e n æ v n e r h a m l cc n r a t o r t y p o g r a p h i æ " s y n e s a t s t e m m e . F o r A n ­ g i v e l s e n i T e x t e n s y n e s d e t d e r i m o d a t t a l e , a t f l e r e fra B o g t r y k k e r i e t n d g a a e d e V æ r k e r b e t e g n e s s o m ut r y k t e i L e s z n o h o s J . V e t t e r a s v e d d e n o g d e n . " S p o r g s m a a l e t e r i m i d l e r t i d tier i k k e a f n o g e n v i d e r e V i g t i g h e d .

(16)

B E S K R I V E L S E A F D E K 0 I S L A N D I A ,

9

v æ r e n d e A a r . S o m d e t s y n e s , f i n d e s d e r h v e r k e n i s e l v e v o r F o r f a t t e r s B e r e t n i n g , e l l e r i h a n s ^ F o r t a l e t i l L æ s e r e n "

n o g e t S t ø t t e p u n k t f o r e n n o i a g t i g e r e T i d s b e s t e m m e l s e . E n d n u i A a r e t 1 6 4 31 f i n d e v i F o r f . s o m d e t n æ v n t e B o g t r y k k e r i e s E i e r ( e l l e r B e s t y r e r ) , m e n , o m h a n v e d ­ b l e v i d e n n e s i n E g e n s k a b i n d t i l L e s z n o s Ø d e l æ g g e l s e v e d S v e n s k e r n e ( 1 6 5 5 ) , s k a l j e g i k k e k u n n e s i g e , l i g e s a a l i d t s o m j e g o v e r h o v e d e t k a n g i v e n o g e n O p l y s n i n g o m h a n s s e n e r e S k j æ b n e , A t A f s k r i v e r e n a f d e t o v e n f o r n æ v n t e b ø h m i s k e H a a n d s k r i f t N r . 1 e r e n D e s c e n d e n t a f h a n s F a m i l i e , v i l L æ s e r e n a l t h a v e b e m æ r k e t .

D e r s t a a e r e n d n u t i l b a g e a t g i v e O p l y s n i n g o m n o g l e S l e d s n a v n e i T i l e g n e l s e n , h v i l k e n j e g f o r F u l d s t æ n d i g h e d e n s S k y l d h a r l a g e t m e d , s a m t a l f o r k l a r e e t P a r p o l s k e U d t r y k , h v i l k e j e g d e e l s i d e n n e , d e e l s i s e l v e B e s k r i v e l s e n h a r l a d e t u o v e r s a t t e .

R a d o m i r k o o g C h o b i e n i c e ( t y d s k K d b n i t z ) e r e G o d s e r ,

Inowfoctaii eller (som det nu skrives) Inowrocfau, W s c h o v v a

( t y d s k F r a u s t a d t ) o g W o l s z t y n ( t y d s k W o l l s t e i n ) S l æ d e r i d e t P o s e n s k e . — P o l e n i n d d e l t e s i s i n S e l v s t æ n d i g h e d s - p e r i o d e i V o j e v o d s k a b e r2, a f h v i l k e S t o r p o l e n ( h v i s s t o r r e D e e l d e t n u v æ r e n d e S t o r h e r t u g d o m m e P o s e n i n d t a g e r ) h a v d e 1 3 . W o j e w o d a ' e n s S o n n e r b e n æ v n t e s W o j e w o d z i c ' e r . W o j e - w o d a ' e n h a v d e o g s a a d ø m m e n d e M y n d i g h e d . I S a g e r a n - g a a e n d e L a n d b o f o r h o l d o g h v a d d e r t i l h ø r e r d ø m t e i m i d l e r t i d d e s a a k a l d t e L a n d r e t t e r (^Sq.dy Z i e m s k i e ) , f r a h v i l k e d e r s i d e n 1 5 7 8 i K o n g e r i g e t P o l e n a p p e l l e r e d e s t i l R r o n t r i b u n a l e t ( T r i b u n a l K o r o n n y } , d e r b e s t o d a f 9 g e i s t l i g e , a f C a p i l l e r n e o g 2 1 v e r d s l i g e a f P r o v i n s i a l l a n d d a g e n e ( s e j m i k i ) v a l g t e

1 1 d e t t e A a r e r S k r i f t e t uA r c h p l i e d . e . L æ r e n o m b u e s k y d n i n g , e f t e r d e t S p a n s k e a f D i e g o d ' U f T a n o " , t r y k t i L e s z n o h o s D a n i e l V e t t e r u s . 2 K a s i e l l a n i ^ r n e , S t a r o s t f e r n e e t c . f o r b i g a a e r j e g , d a d e t n a t u t i i g v i i s i k k e e r m i n H e n s i g t h e r a t g i v e n o g e n U d s i g t o v e r P o l e n s æ l d r e a d m i n i s t r a t i v e I n d d e l i n g ,

1 8 5 8 2

(17)

10

B E S K R I V E L S E A F D E N ^ I S L A M D I A .

D o m m e r e , i td e p u l a t y " , e n B e n æ v n e l s e v o r F o r f . o v e r f ø r e r p a a d e i s l a n d s k e F o r h o l d .

J e g k a n i k k e s l u t t e d i s s e B e m æ r k n i n g e r u d e n a t b r i n g e t v e n d e a g t e d e p o l s k e L æ r d e , d ' H r r . G r e v M a u r y c y D z i e d u s z y c k i , f u n g e r e n d e C u r a t o r , o g A u g u s t B i e l o w s k i , f u n g e r e n d e D i r e c t e u r f o r d e t g r e v e l i g O s s o l i n ' s k i s k e N a t i o n a l ­ i n s t i t u t i L e m b e r g m i n T a k f o r d e n L i b e r a l i t e t , h v o r m e d d e

u n d e r m i t k o r t e O p h o l d d e r s t e d s t i l s t e d e d e m i g e n s a a g o d t - s o m u i n d s k r æ n k e t A d g a n g t i l B e n y t t e l s e a f d e t n æ v n t e I n ­ s t i t u t s f o r S l u d i e t a f p o l s k L i t e r a t u r o g S p r o g s a a v i g t i g e B o g - o g H a a n d k r i f l - S a m l i n g .

K j o b e n h a v n , d . 2 3 d e M a r t s 1 8 5 9 .

Bogens fuldstændige Titel:

I S L A N D I A Å L B O K R O T K I E O P 1 S A M E W Y S P Y I S L A I N D 1 Y . N å k t o r e y , c o s i e k o l w i e k r z e c z y C u d o w n y c h , n i e z w y c z å y n y c h , y w t e c h K r å j å c h n a j j e c h n i g d y n i e s l y c h a n y c h å b o n å o k o w i d z i e c , å b o t e z o d O b y w å t e l o w t e y z e W y s p y l u z d i { s i c ) w i å r y g o d n y c h , s l y p e c m o g l o , t o w ^ y t k o t u p r a w d z i w i e j e s t p o z n å - c z o n o , å t e r a z n o w o , k w o l i w p y t k i m i ) r å w y m K r z e c c i a n o m , n å d z i e l å r e k u P å n å Z a s t ^ p o w , j å k o , p å t r z å c (sic), t a k y o n i c h s l y c h å c p r a g n ^ c y m n a S w i å t l o W y d a n o . W L e f z n i e . R o k u P å n s k i e g o . M . D C . X X X V I I I .

o ; I S L A N D I A e l l e r K O R T F A T T E T B E S K R I V E L S E A F D E N O I S L A I V D I A , I h v i l k e n h v i s v i d u n d e r l i g e , u s æ d v a n l i g e o g i d i s s e v o r e L a n d e a l d r i g t i l f o r n h ø r t e T i n g , m a n e n t e n k a n s e e m e d e g n e O i n e e l l e r a f t r o v æ r d i g e F o l k b l a n d t b e m e l d t e O e s I n d b y g g e r e e r f a r e , a l t h e r s a n d f æ r d i g e n e r o p t e g n e t o g n u , a l l e s a n d e C h r i s t n e , d e r t ø r s t e e f t e r i k k e b l o t s e l v a t s e e H æ r s k a r e r n e s H e r r e s H æ n d e r s G j e r n i n g e r , m e n o g s a a a t h ø r e o m d e m , t i l O p b y g g e l s e f o r L y s e t b r a g t i L E S Z N O i H e r r e n s A a r M . D C . X X X V I I I .

Herefter følger Dedicationen:

(18)

B E S K I 1 1 V E L S E A t " D E N O I S L A 1 N D I A .

11

D e n H o i v e l b a a r n e H e r r e F i r . H i e r o n y m u s R a d o m i c k i t i l R a d o m i c k o , i n o w f o c l ' a w s k W o j e w o d a , S t a r o s t a i W s c h o w a e t c . e t c . D e V e l b a a r n e H e r r e r H r . M a r c i p o g H r . K a z i m i e r z U a d o m i c k i l i l R a d o m i c k o , i n o w f o c f a w s k e V V o j e w o d z i c ' e r ! H o i ­ v e l b a a r n e o g H o i g u n s l i g e H r . W o j e w o d a , G u n s t i g e H e r r e r W o j e w o d z i c ' e r !

M i n e n a a d i g e H e r r e r v i l l e f o r m e e n t l i g k j e n d e h i n t V e r s a f e n S k r i b e n t v e d N a v n P r o p e r t i u s , d e r i n g e n l u n d e h ø r e r t i l d e r i n g e r e a f d e l a t i n s k e P o e t e r :

N a v i t a d e v e n t i s , d e t a u r i s n a r r a t a r a t o r , e n u m e r a t m i l e s v u l n e r a , p a s t o r o v e s .

H v a d d e t n u a n g a a e r , h v a d h a n e g e n t l i g h a r m e e n l , e l l e r h v o r t i l h a n h a r s i g t e t m e d d i s s e O r d , s a a e r j e g i k k e i s t a n d t i l a t f a a e a n d e t u d d e r a f , e n d d e t , a t d e t s t a a e r e n h v e r f r i t f o r a t f o r t æ l l e a n d r e o m s i n e A n l i g g e n d e r : d o g v e l a t f o r s t a a e i k k e o m s a a d a n n e , d e r v e d r ø r e n o g e n s o m h e l s t u æ r l i g e n t e n v a n æ r e n d e e l l e r u g u d e l i g H a n d l i n g ( t h i a t b r i n g e s a a d a n n e e n d o g b l o t p a a O m t a l e f o r b y d e b a a d e g u d d o m m e l i g e o g m e n n e s k e ­ l i g e L o v e ) , m e n k u n o m s a a d a n n e , d e r v i l d e k u n n e t j e n e t i l F o r h e r l i g e l s e a f s e l v e d e n H o i e s t e s A l m a g t o g G o d h e d s a m t t i l h e l d b r i n g e n d e O p b y g g e l s e f o r N æ s t e n . O g h e r h i d h ø r e d a n e t o p a l l e d e n A l m æ g t i g e s V æ r k e r o g G j e r n i n g e r , h v i l k e h a n , l i g e s o m h a n f o r d u m n a a d i g v i s t e d e m i a l l e T i n g s S k a b e l s e a f I n t e t , s a a l e d e s o g s a a e n d n u d e n D a g i d a g i k k e o p h ø r e r a t v i s e i d e r e s O p h o l d e l s e o g S t y r e l s e , o g n a v n l i g d a i h v a d s o m v e d r ø r e r d e n f o r n u f t i g e D e e l a f h a n s S k a b ­ n i n g e r , d e t v i l s i g e M e n n e s k e n e , h v i l k e h a n p a a m a n g e h a a n d e S t e d e r i m a n g e f o r s k j e l l i g e K o n g e r i g e r , P r o v i n d s e r o g O e r , p a a f o r s k j e l l i g e , m æ r k e l i g e o g u n d e r f u l d e M a a d e r s t a d i g o p ­ h o l d e r o g b e v a r e r . O g i h v o r v e l vi n u v i l d e k u n n e f i n d e k l a r e R e v i s e r o g T e g n h e r p a a s a a v e l h o s o s s e l v s o m i d e o p t i l o s g r æ n d s e n d e L a n d e , s a a n ø d e s m a n d o g i k k e d e s ­ m i n d r e t i l a t t i l s t a a e , a t v i l a n g t f r a s a a l e t b l i v e o p m æ r k ­ s o m m e d e r p a a h o s o s s e l v , s o m h o s d e m , d e r l e v e i d e n n e v o r V e r d e n s f j e r n e , o v e r s ø i s k e L a n d e . T h i h v a d f o r u n d e r -

2 *

(19)

12

B E S K R I V E L S E A F D E N S I S L A N D I A .

l i g t s k u l d e j e g v o l k u n n e f i n d e i , a t v i h e r h o s o s n u t i l - d a g s e r e f o r s t a n d i g e o g o p l y s t e , d a v i h a v e s a a f u l d t o p b a a d e a f d e d e r t i l n e d v e n d i g e B e g e r o g a f d y g t i g e L æ r e ­ m e s t r e , a t d e t , e f t e r m i n F o r m e n i n g i d e t m i n d s t e , v i l d e v æ r e l a n g t m e r e a t u n d r e o v e r , o m v i i k h e v a r e d e t , e n d a l v i e r e d e t ! E l l e r , h v a d U n d e r e r d e t v e l , a t v i k u n n e h a v e d e t g o d t h e r o g l e v e g l a d e o g t i l f r e d s e , d a v i h a v e O v e r f l o d i k k e b l o t p a a a l t , h v a d d e r e r M e n n e s k e n e n ø d v e n d i g t t i l d e r e s L i v s o p h o l d , m e n s e l v p a a a l t , h v a d d e r k a n t j e n e d e m t i l R e c r e a t i o n o g A d s p r e d e l s e ? O g n u a t v i h a n d l e , a t v i k j ø b c o g s æ l g e , o g e r e o m o s d e t b e d s t e v i f o r m a a e , d e t e r d a v e l e n d n u m i n d r e a t u n d r e o v e r , d a v i h a v e m e r e e n d n o k b a a d e a f G u l d o g S e l v o g T i n o g J e r n o g B l y o g K o b b e r o g a n d r e d e s l i g e T i n g , s o m v o r t L a n d b e s t a n d i g f o r s y n e r o s m e d , o g v e d F T j e l p a f h v i l k e e n h v e r , h v e m V o r ­ h e r r e d e r t i l g i v e r s i n V e l s i g n e l s e , l e t v i l k u n n e f o r s k a f f e s i g a l t , h v a d j e g n y s o m t a l t e . D e r d e r i m o d , h v o r d e r e n t e n a l d e l e s i n t e t f i n d e s a f d e n y s o m t a l t e T i n g , e l l e r , o m d e r e n d f i n d e s n o g e t , s a a d o g i a l f a l d k u n h o i s t u b e t y d e l i g t , d e r e r d e t i k k e s a a l e t f o r M e n n e s k e n e a t k o m m e u d a f d e t , s o m m a n k u n d e f r i s t e s t i l a t t r o e , o g d o g e r e d e , l i g e s a a - f u l d t s o m v i . M e n n e s k e r , f o r n u f l b e g a v e d e o g o p v a k t e M e n n e ­ s k e r , o g h a v e t i l s t r æ k k e l i g t a f a l l e L i v s f o r n o d e n h e d e r , s a a a t d e r v e l e r G r u n d t i l a t u n d r e s d e r o v e r o g a t l o v p r i s e H e r r e n f o r h a n s a l t o m f a t t e n d e F o r s o r g . O g e t s a a d a n t L a n d e r n u n e t o p d e n f j e r n t f r a o s o p i m o d N o r d b e l i g g e n d e O I S L A N D I A , d e r g i v e r o s B e v i s e r f u l d t o p p a a H e r r e n s v i d ­ u n d e r l i g e S t y r e l s e o g F o r s o r g f o r d e n , h v a d e n t e n v i s a a b l o t b e t r a g t e L a n d e t s e l v e l l e r t i l l i g e d e t s B e b o e r e o g a n d r e l e v e n d e V æ s e n e r . D e l l e L a n d n u h a r j e g m e d G u d s B i s t a n d b e s e g l o g n i i i e b e s e e l , o g a l t h v a d j e g d e r t r a f p a a , s o m s y n l e s m i g v æ r d i a l p a a a g l e s o g e r i n d r e s , h a r j e g o p t e g n e t i e t e g e t S k r i f t , s o m j e g i l a n g T i d h a r h a f t l i g g e n d e , i n d t i l j e g n u e n d e l i g p a a A n m o d n i n g o g e f t e r T i l s k y n d e l s e a f m a n g e h æ d e r l i g e M æ n d , d e r f ø l e e n d y b T r a n g t i l i k k e a l e n e s e l v

(20)

B E S K R I V E L S E A F D E N G I S L A N D 1 A .

13

a t b e t r a g t e H e r r e n s U n d e r v æ r k e r m e n o g s a a a t h ø r e o m d e m , h a r m a a t t e t b r i n g e d e t f o r D a g e n s L y s . M e n a t j e g h a r u d s e e t m i g E d e r , h o i v e l b a a r n e H e r r e r , t i l P a t r o n e r o g B e s k y t t e r e a f d e t t e m i t A r b e i d e ( o g m i t e r d e t i k k e b l o t , h v a d I n d h o l d e t m e n o g s a a h v a d B e k o s t n i n g e r n e a n g a a e r } o g a t j e g h a r d e d i c e r e t E d e r d e t o g s m y k k e t d e t m e d E d e r s l tP r æ i l l u s l r i b u s N o m i n i b u s " , d e r ­ t i l h a r D e s e l v , h o i v e l b a a r n e H r . W o j e w o d a , m a n g e a n d r e G r u n d e u b e r ø r t e , g i v e t m i g t i l s t r æ k k e l i g A n l e d n i n g v e d d e S a m t a l e r , D e i s i n T i d i W o l s z t y n o g C h o b i e n i c e h a v d e m e d m i g o m d i s s e S a g e r , s a m t v e d d e n d e e l t a g e n d e O p ­ m æ r k s o m h e d , h v o r m e d D e h ø r t e a l t , h v a d j e g b e r e t t e d e o m b e m e l d t e O . D e t e r s a a l e d e s m i n B o n , a t I , n a a d i g e H e r r e r , g u n s t i g o g v e l v i l l i g v i l l e o p t a g e o g l æ s e d e l t e m i t S k r i f t , o g a n b e f a l e r j e g m i g d e r h o s p a a d e t b e d s t e t i l E d e r s B e - v a a g e n h e d , i d e t j e g s t e d s e s t a a e r t i l r e d e m e d m i n y d m y g e T j e n e s t e . L e s z n o . 2 0 d e J a n u a r i i . H e r r e n s A a r 1 6 3 5 .

M i n e h o i v e l b a a r n e o g n a a d i g e H e r r e r s o p r i g t i g h e n ­ g i v n e o g u n d e r d a n i g e T j e n e r

D a n i e l V e t t e r u s . F O R T A L E

t i l d e n g u n s t i g e o g c h r i s t e l i g s i n d e d e L æ s e r .

I d e t j e g p a a F o r l a n g e n d e o g A n m o d n i n g a f f l e r e v e l ­ f o r n e m m e o g m i g v e l b e v a a g n e P e r s o n e r o g H e r r e r o g V e n n e r n u s t a a e r i B e g r e b m e d a t u d g i v e i T r y k k e n d e n n e k o r t e B e s k r i v e l s e a f O e n I s l å n d y a , h a r j e g f o r m e e n t , a t d e t v i l d e v æ r e p a s s e n d e , o m j e g f o r u d s k i k k e d e e n k o r t B e r e t n i n g f e r s t o m v o r R e i s e t i l d e n O I s l å n d y a , d e r n æ s t o m v o r t O p h o l d d e r o g e n d e l i g o g s a a o m v o r T i l b a g e r e i s e d e r f r a . E f t e r s a a i a l K o r t h e d a t h a v e g i v e t B e r e t n i n g o m a l t d e t t e , vil j e g d e r n æ s t g a a e o v e r t i l s e l v e S a g e n , d e t v i l s i g e , t i l a t g i v e e n B e s k r i v e l s e a f b e m e l d t e O .

V o r t U d g a n g s p u n k t p a a d e n n e v o r R e i s e t i l d e n O I s l å n d y a v a r d e n b e r o m t e t y d s k e S t a d B r e m a , d e r e r b e l i g g e n d e i L a n d e t N e d r e - S a c h s e n , v e d F l o d e n W e s e r , f j o r t e n M i l e f r a

(21)

14

B E S K R I V E L S E A F D E N 0 1 S L A N D I A .

T l a v e t . F r a d e n n e S t a d g i k v i i e n l i l l e B a a d t i l t o s t o r e S k i b e , d e r l a a p a a s a m m e F l o d s e x M i l e f r a S t a d e n o g s o m v a r e b e s t e m t e t i l I s l a n d i a . P a a d e t e n e a f d e m g i k v i o m ­ b o r d , o g e f t e r a t h a v e b e f a l e t o s G u d i V o l d o g p a a k a l d t h a n s h e l l i g e N a v n , g i k v i p a a C h r i s t i H i m m e l f a r t s d a g t i l s ø e s m e d g u n s t i g V i n d o g l o g e , u d e n v i d e r e O p h o l d , V e i e n a d I s l a n d i a t i l . P a a d e n n e v o r F a r t s k u l d e v i i m i d l e r t i d o p l e v e f l e r e s o r g e l i g e e n d g l æ d e l i g e B e g i v e n h e d e r . G l æ d e l i g t o g t r e s t e - l i g t v a r d e t j o r i g t i g n o k , a t v i e f t e r n i D a g e s S e i l a d s v a r e k o m n e s a a v i d t , a t v i f r a F o r s t a v n e n k u n d e i k k e b l o t s k j e l n e m e n e n d o g s a a r e t t y d e l i g s e e I s l a n d i a ( o g d e t o m e n d s k j o n d t d e r f r a B r e m a o g d e r t i l e r o m t r e n t e n f i r e h u n d r e d e M i l e ) ; m e n d e n n e G l æ d e v a r d o g p a a d e n a n d e n S i d e h a l v b l a n d e t m e d F a r e , j a m e d s t o r B e k y m r i n g o g Æ n g s t e l s e , D e n f ø r s t e F a r e , d e r t i l s t ø d t e o s , h i d r ø r t e f r a S ø r ø v e r e , d e r s t r a x p a a v o r F a r t s t r e d i o D ^ g k o m o v e r o s o g g j o r d e J a g t p a a o s m e d d e r e s s t o r e S k i b , h v o r v e d v i n ø d t e s t i l o i e b l i k l i g a t s t r y g e d e t ø v e r s t e S e i l p a a v o r m i d t e r s t e M a s t , f o r a t d e i k k e s k u l d e s k y d e p a a o s . V i s t o d e n e m l i g f ø r s t i d e n F o r ­ m e n i n g , a t d e t v a r K r i g s s k i b e e l l e r , s o m d e n u t i l d a g s k a l d e s , uC o n f o j ' e r ' ' , m e n e f t e r h a a n d e n s o m d e k o m o s n æ r ­ m e r e , o p d a g e d e v i , a t d e t v a r S ø r ø v e r e , h v o r o v e r d e r p a a - k o m o s e n s t o r S k r æ k o g B e æ n g s t e l s e , s a a a t a l t h v a d b e d s t o g k o s t b a r e s t e n h v e r a f o s h a v d e h o s s i g , d e t s k y n d t e h a n s i g m e d a t s k j u l e e n t e n i s i n K o i e e l l e r i s i n e S k o e l l e r b a g d e P l a n k e r , h v o r m e d S k i b e t i n d v e n d i g v a r b e k l æ d t , k o r t h v o r ­ s o m h e l s t h a n t r o e d e d e t s i k r e s t . M e n ( h v a d d e r v a r l a n g t

m e r e , e n d v i h a v d e k u n n e t h a a b e ) V o r h e r r e h o l d t d e m f r a o s , s a a a t d e i k k e k o m o s n æ r , h v o r i m o d d e , d a d e s a a e , a t v o r t S k i b i k k e v a r s y n d e r l i g l o v e n d e , o p g a v e o s o g g a v e s i g t i l i m o d s a t R e t n i n g a t g j o r e J a g t p a a e t a n d e t S k i b , d e r o g s a a s t y r e d e K a a s t i l I s l a n d i a , h v i l k e t d e f o r t s a t t e l i g e t i l A f t e n e n f a l d t p a a , m e n u d e n H e l d , d a S ø r ø v e r n e s S k i b i k h e s e i l e d e s a a g o d t s o m d e a n d r e s . V o r t a n d e t U h e l d e l i e r F a r e v a r S ø s y g e n , d e r p l a g e d e o s a l l e i i k k e

(22)

B E S K R I V E L S E A F D E N O I S L A I S D I A . 1 5

r i n g e G r a d o g t o g s l e r a t a f s t e d m e d e n k e l t e , d e r b l e v e m e g e t h a a r d t a n g r e b n e , s a a l e d e s n a v n l i g K j ø b m a n d e n , s o m v i r e i s t e s a m m e n m e d ; j a e n d o g s e l v e S k i p p e r e n b e f a n d t s i g m e g e t s l e t o g d ø d e f a a D a g e e f t e r v o r A n k o m s t t i l O e n , l i g e s o m e n d e l i g o g s a a e n a f h a n s F o l k , e f t e r i k k u n e e n D a g s o g t o N æ t t e r s S y g d o m d ø d e g a n s k e p l u d s e l i g , s o m h a n g i k o g f o r r e t t e d e s i n G j e r n i n g , s a a a t v i n e p p e n o k k u n d e s e e , o m h a n v a r d ø d e l l e r l e v e n d e , t h i l i g e i d e t h a n v i l d e t i l a t g a a e t i l v e i r s i V a n t e r n e , h o l d t h a n s i g m e d e e t f a s t o g s t o d s t i l l e m e n a l l e r e d e d ø d o g s t i v . H a n b l e v s t r a x b r a g t n e d p a a D æ k k e t a f S k i b e t o g l a g t i K i s t e , d a d e g j e r n e v i l d e b r i n g e h a m i L a n d o g s k a f f e h a m e n h æ d e r l i g B e g r a v e l s e e t e l l e r a n d e t S t e d p a a K y s t e n , h v i l k e t i m i d l e r t i d i k k e l y k k e d e s , d a H a v e t u m i d d e l b a r t d e r e f t e r b e g y n d t e a t b l i v e u r o l i g t o g d e r o p s t o d e n s a a h e f t i g M o d v i n d , a t d e t v i d t o g b r e d t k o m i s t o r t O p r ø r . D a v i n u i k k e h a v d e s y n d e r l i g L y s t t i l , a t V i n d e n s k u l d e f ø r e o s t i l b a g e i g j e n , n ø d l e s v i t i l h e l e f i r e D a g e o g N æ t t e r i t r æ k i e e t v æ k a t l a v e r e o g k r y d s e . D e r v i s t e s i g i m i d l e r t i d i n g e n U d s i g t t i l a t H a v e t v i l d e b l i v e r o l i g t i g j e n , o g d a d e t s a a l e d e s i k k e v a r o s m u l i g t a t l a n d s æ t t e d e n D e d e n o g e n s t e d s , f i r e d e v i h a m n e d i H a v e t . S k j o n t v i i k k e s a a e , h v o r V i n d e n f ø r t e h a m h e n , s t o d e v i d o g i d e n F o r m e n i n g , a t d e n i m i n d r e e n d t r e T i m e r m a a t t e k a s l e h a m e t e l l e r a n d e t S t e d i n d p a a K y s t e n ( d e r v a r o v e r s e x M i l e b o r t e ) . E f t e r a t v i , u n d e r f o r s k j e l l i g e S a m t a l e r d e r o m , v a r e k o m n e e t g o d t S t y k k e b o r t , h v a d s e e v i v e l ? M e d e e t k o m m e r h a n i k k e l a n g t f r a o s a t t e r s e i l e n d e i s i n K i s t e , o g i m e d e n s v i h o i l i g u n d r e d e s d e r o v e r ( d e t v a r n e m l i g i m o d V i n d e n ) , f ø r t e s L i g e t a t t e r f r a o s , e f t e r f o r s t f l e r e G a n g e a t v æ r e k a s t e t o m k r i n g a f S ø e r n e . F o r A f t e n l a g d e S t o r m e n s i g i g j e n o g v i f i k a t t e r M e d v i n d .

F r e d a g e n e f t e r T r i n i t a t i s l a n d e d e v i v e d G u d s B i s t a n d p a a e n a n d e n K a n t a f I s l å n d i a i e n B u g t n æ r v e d H e l g a p e l d a ( H e l g ^ p e l d å ( . w c )1 e r e n l i d e n K i r k e m e d P r æ s t e g a a r d o g s i t

1 H e l g a f e l l i S n æ f e l i s n e s s S y s s e l ,

(23)

16

B E S K R I V E L S E A F D E N Q I S L A N D U .

N a v n h a r d e n a f e t B j e r g o g e n D a l , d e r l i g g e r i k k e l a n g l d e r f r a o g h a r e n f o r l r i n i i g G r æ s v æ x l ) . D a H a v e t v a r b l e v e t r o l i g t o g v i a l l e r e d e s a a e I s l a n d i a g a n s k e l y d e l i g t , b l e v e , e f t e r s o m S k i k o g B r u g e r , f l e r e a f o s h v a d m a n k a l d e r

uh a n s l e d e 1, n a v n l i g d e , d e r i k k e f o r h a v d e v æ r e t i I s l a n d ^ a f d e m , d e r h a v d e v æ r e t d e r f o r . M e d d e n n e C e r e m o n i e g a a e r d e t t i l p a a f ø l g e n d e M a a d e . H v e r e n k e l t f a a e r e t l o u g o m L i v e t o g b l i v e r h e i s e t i v e i r e t , d e r n æ s t t r e G a n g e f i r e t n e d i V a n d e t , s a a l e d e s a t h a n d u k k e r h e e l t u n d e r , o g n a a r b a n e r h a l e t o p i g j e n , v a s k e t h e l e H o v e d e t o v e r m e d S a l U a n d o g i n d s æ b e t m e d e n L i n e , d e r e r s a a t y k s o m e n H a a n d . O g s a a m e d o s v i l d e d e g a a e f r e m p a a s a m m e i i s ; m e n d a v i s a a e , a t d e t t e v a r e t i k k e s y n d e r l i g v e l ­ s m a g e n d e B a d , o g , h v a d m e r e v a r , e n d o g s a a f a r l i g t ( t h i , n a a r m a n i k k e h o l d t s i g g o d t f a s t v e d T o u g e t , k u n d e m a n m e g e t l e t s t y r t e i H a v e t o g e n t e n d r u k n e e l l e r i a l f a l d f a a e e n g o d P o r t i o n S ø v a n d i s i g , i n d e n m a n k u n d e b l i v e t r u k k e n o p i g j e n ) , s a m t y k k e d e v i i a t k j ø b e o s f r i . O g i m e d e n s d e n n e C e r e m o n i e f i n d e r S t e d , b l i v e r d e r i k k e l a g t b i ^ t v e r t - i m o d f o r e t a g e s d e n o g s a a u n d e r d e n a l l e r h u r t i g s t e F a r t .

O g d e t v a r n u o m v o r F a r t d e r o p . N u e t P a r O r d o m v o r t O p h o l d d e r .

I m i d l e r t i d h a v d e n o g l e a f o s b e s t e m t s i g t i l a t f o r e ­ t a g e U d f l u g t e r i d e t I n d r e a f O e n o g b e s e e h v a d d e r k u n d e v æ r e a t s e e ; f o r e n d v i i m i d l e r t i d f a n d t L e i l i g h e d t i l f r a K y s t e n a f a t t r æ n g e v i d e r e i n d i L a n d e t , l o g e v i f o r e l ø b i g B o l i g h o s d e n K j ø b m a n d , i h v i s S e l s k a b v i v a r e k o m n e ; d o g t i l b r a g t e v i k u n D a g e n i L a n d ; h e n i m o d A f t e n v e n d t e v i t i l b a g e f o r a t l a g e N a t t e l e i e o m b o r d i S k i b e l , d e r v e l - f o r t o i e t l a a n æ r v e d L a n d f o r t v e n d e m æ s l i e e A n k e r e . E n -c> o g a n g n u , d a v i v a r e k o m n e o m b o r d o g v a r e i f æ r d m e d a t f o r f c i i e o s t i l H o , o p s t o d d e r g a n s k e p l u d s e l i g e n s t æ r k S t o r m , d e r

1 hønse, hdnseln, g i v e H a n d s e l , n a a r m a n k o m m e r p a a e t f r e m m e d t S t e d , i s æ r til S ø e s ,

(24)

B E S K R I V E L S E A F D E N O 1 S L A I N D 1 A .

17

b r a g t e o s i s t o r A n g s t o g F a r e . D e n b r e d s i g s a a h e f t i g m o d S k i b e t o g k a s t e d e d e t s a a v o l d s o m t o m k r i n g , a t t i l - s i d s t d e t y t k e o g s t æ r k e L i n e r s p r a n g , f o r h v i l k e d e t l a a

f o r t o i e t ; o g n e p p e v a r d e t t e s k e e t , f o r e n d S k i b e t , d r e v e t a f d e n v o l d s o m m e S t o r m , m e d a l M a g t f e r l e s i n d i m o d e n s t o r o g h o l K l i p p e , s o m d e t k o m s a a n æ r , a t v i v i l d e h a v e k u n n e t b e r ø r e d e n m e d H æ n d e r n e . F a r e n v a r n u s a a s t o r , a t h v i s , n æ s t e f t e r V o r h e r r e s B i s t a n d , d o t e n e A n k e r , d e r e n d n u h o l d t S k i b e t , i k k e h a v d e v æ r e t , v i l d e d e t t e v æ r e b l e v e t s o n d e r s l a a e t i m o d K l i p p e n , o g v i a l l e y n k e l i g o m k o m n e . O h , h v o r b e k y m r e d e s t o d e i k k e d e , d e r v a r e i L a n d , o g s t i r r e d e u d e f t e r o s o g j a m r e d e o g k l a g e d e , o g h v o r g j e r n e v a r e d e i k k e k o m n e o s t i l H j e l p ; m e n d e t v a r i k k e m u l i g t , o g d e s u d e n h a v d e d e s l e t i n t e t M i d d e l t i l a t k o m m e u d t i l o s . V i v a r e k u n f e m o m b o r d . D e t o S t y r m æ n d g i k t i l s i d s t i B a a d e n m e d e n s t o r L i n e , h v i s e n e E n d e d e g j o r d e f a s t i L a n d , h v o r p a a v i o m b o r d h a l e d e d e n i n d ; o g s a a l e d e s l y k ­ k e d e s d e t o s i g j e t i a l k l a r e S k i b e t a f K l i p p e n o g , e f t e r a t h a v e f o r t o i e t d e t m e d a n d r e t y k k e T o u g e , a l d e l e s a t k o m m e u d a f F a r e . N o g l e D a g e e f t e r a t d e t t e v a r p a s s e r e t , s e n d t e V o r h e r r e o s e t f o r t r æ f f e l i g t M e n n e s k e , e n S o n a f f o g e d e n d e r , h v i s B e s t i l l i n g e r d e n f o r n e m s t e a f a l l e O s r i g h e d s b e - s t i l l i n g e r d e r p a a Ø e n . D e n n e F o g e d e n s S o n l a a n t e o s n u t o H e s t e , t o g o s m e d s i g t i l T h i n g e t ( d e r n e t o p p a a d e n T i d s k u l d e h o l d e s d e r i N æ r v æ r e l s e a f d e n a f d e n d a n s k e K o n g e u d s e n d t e P r æ s i d e n t ) , o g v i s t e s i g i d e t h e l e o v e r ­ o r d e n t l i g v e n l i g o g f o r e k o m m e n d e i m o d o s h e l e d e n T i d , v i v a r e s a m m e n m e d h a m . V o r K o s t u n d e r v e i s , f o r e n d v i n a a e d e t i l d e r e s T h i n g s t e d , v a r f o r s t o r s t e D e l e n t o r , u s a l t e t o g u k o g t , S t o k t i s k , h v i l k e n v i d o g s p i s t e m e d S m o r t i l1. F i k v i o g s a a e n g a n g i m e l l e m n o g l e s m a a S t y k k e r k o g t K j e d e l l e r F i s k , v a r e d e d o g o g s a a k o g t e u d e n S a l t , o g v i m a a t t e

1 d e t t e c h a r a c t e r i s e r e s e n d y d e r l i g e r e , m e n S t e d e t e r p a a G r u n d a f e n T r y k f e i l u f o r s t a a e l i g t .

(25)

18

B E S K R I V E L S E A F D E

IN O

I S L A N D I A .

d e r t i l s p i s e a l t u d e n B r ø d . V o r D r i k b e s t o d u d e l u k k e n d e a f V a n d e l l e r F a a r e m e l k ; d e t f ø r s t e s m a g t e o s i m i d l e r t i d a l t i d b e d r e e n d d e t s i d s t e . V e i e n v a r o s h o i s t b e s v æ r l i g , d a d e n g i k o v e r f r y g t e l i g e , s ø n d e r r e v n e o g a f s v e d n e K l i p ­ p e r , f r a h v i l k e d e r d e r h o s a f o g t i l h æ v e d e s i g e n s a a s k r æ k k e l i g R o g o g D a m p , a t M a a r e n e a f S k r æ k r e i s t e s i g p a a v o r e H o v e d e r . F l e r e G a n g e t r a f v i o g s a a p a a S t e d e r , d e r v a r e s a a u d b r æ n d t e i n d e n f r a , j a e n d o g p a a s a a f o r - b a u s e n d e s t o r e h æ s l i g e K j æ r , a t h v o , d e r i k k e s e l v h a r s e e t d e t , r i m e l i g v i i s i k k e v i l t r o e d e t ; h e r o m v i l j e g i m i d l e r t i d f o r k l a r e m i g y d e r l i g e r e n e d e n f o r i d e t C a p i t e l , d e r h a n d l e r o m d e s l i g e M a t e r i e r . D a v i s a a e n d e l i g n a a e d e t i l d e t S t e d , h v o r d e h o l d e d e r e s T h i n g , f a n d t v i e t s t o r t A n t a l a f O e n s B e b o e r e d e r f o r s a m l e d e . A f d i s s e f a l d t n o g l e i F o r u n d r i n g , d a d e s a a e o s , a n d r e s p æ r r e d e M u n d e n o p o g g a v e s i g t i l a t g l o e p a a o s , r e t s o m o m d e t k u n d e v æ r e t K a l v e , d e r s t o d e o g g l o e d e p a a e n n y P o r t , h v o r i m o d m a n g e a n d r e i g j e n v i s t e s i g m e g e t f o r e k o m m e n d e o g h o f l i g e i m o d o s . S a t a n s o v i m i d l e r t i d i k k e ; t h i j e g k a n i k k e t r o e a n d e t , e n d a t d e t m a a h a v e v æ r e t e f t e r h a n s I n d s k y d e l s e , a t e n a f D o m m e r n e e l l e r uD e p u t a l e r n e " d e r t i l l a n d s g i k h e n t i l d e n k o n g e l i g e P r æ s i d e n t o g f o r e s n a k k e d e h a m n o g e t o m o s o g o p b ø d a l t m u l i g t f o r a t f a a e h a m t i l , a t h a n s k u l d e l a d e o s k a l d e f o r s i g , o g , e f t e r a t h a v e o p t a g e t F o r h ø r o v e r o s , l a d e o s k a s t e i F æ n g s e l , i d e t h a n f o r e g a v f o r h a m , a t v i v a r e S p i o n e r . M e n V o r h e r r e , d e r b e d s t v i d s t e , i h v a d H e n s i g t v i v a r e k o m n e d e r , t i l l o d i k k e , a t P r æ s i d e n t e n p a a G r u n d a f h i i n t o n d e M e n n e s k e s B a g t a l e l s e f a t t e d e n o g e n o n d V i l l i e i m o d o s , e n d s i g e t i l l o i e d e o s n o g e t o n d t ; d e s t e m t e h a m t v e r t i m o d m e r e t i l a t v i s e G o d h e d i m o d o s . E n g a n g n e m l i g , d a v i g i k f o r b i h a n s T e l t , o g h a n j u s t s t o d u d e n f o r , k a l d t e h a n o s h e n t i l s i g ; o g d a v i s a a g i k h e n i m o d h a m , t r a a d t e h a n o s i m ø d e , o g e f t e r v e n l i g a t h a v e v e x l e t H i l s e n e r m e d o s ^ s p u r g t e h a n o s , t i l h v a d N a t i o n v i h ø r t e o g i h v a d H e n s i g t v i v a r e k o m n e d i d . O g d a v i

(26)

B E S K R I V E L S E A F D E N Q I S L A N D I A

19

h e r p a a s v a r e d e s o m s a n d t v a r o g d e r t i l f r e m v i s t e a n s e t e o g l æ r d e M æ n d s V i d n e s b y r d , v i s t e h a n s i g m e g e t t i l f r e d s d e r ­ m e d . D e r n æ s t s p u r g t e h a n o s v i d e r e , h v o r i v o r K o s l b e ­ s t o d h e r , o g d a v i s a a s a g d e h a m , a t d e n v a r g a n s k e d e n s a m m e s o m L a n d e t s e v r i g e B e b o e r e s , b l e v h a n m e g e t f o r ­

u n d r e t o v e r , a t v o r N a t u r k u n d e t a a l e s l i g t o g b e f i n d e s i g v e l v e d s a a d a n n e S p i s e r . H a n g a v d e r f o r s t r a x s i n K o k , s o m h a n h a v d e f ø r t m e d s i g . B e f a l i n g t i l , a t h a n s k u l d e b e r e d e o s e n g o d F r o k o s t , o g e f t e r d e r n æ s t e n d n u a t h a v e s a m t a l e t e n k o r t T i d m e d o s , g a v h a n s i n T j e n e r O r d r e t i l a t f ø r e o s t i l e t T e l t o g l a d e F r o k o s t e n a n r e t t e f o r o s , h v i l k e t o g s a a s k e t e g a n s k e e f t e r h a n s B e f a l i n g , s a a a t v i f i k f u l d t o p b a a d e a f M a d o g D r i k k e . H v o r f o r t r æ f f e l i g n u d i s s e R e t t e r o g D r i k k e v a r e r s m a g t e o v e n p a a h i i n t o r r e S t o k ­ f i s k o g F a a r e t n æ l k o g V a n d , v i l e n h v e r l e t s e l v k u n n e f o r e ­ s t i l l e s i g . I m e n s v i s a d e t i l b o r d s , k o m P r æ s i d e n t e n s e l v i n d t i l o s o g g j o r d e H o n n e u r s ; j a h a n s a g d e o s e n d o g s a a , a t v i a l t i d v a r e v e l k o m n e v e d h a n s B o r d , s a a l æ n g e b a n o g v i f o r b l e v e d e r . D a n u h i i n D o m m e r , d e r h a v d e v i l l e t o p ­ h i d s e h a m i m o d o s , f i k a t v i d e , h v i l k e n F o r e k o m m e n h e d o g G o d h e d h a n u d v i s t e i m o d o s , æ r g r e d e h a n s i g r e t v e d s i g s e l v o v e r , a t d e t i k k e g i k o s e f t e r h a n s o n d e V i l l i e . A l t d e t t e h j a l p i m i d l e r t i d i k k e ; t h i V o r h e r r e , h v i s m i a d i g e F o r s o r g f o r o s o g s a a h e r l a g d e s i g f o r D a g e n , h a v d e b e s t e m t d e t a n d e r l e d e s . P a a d e t s a m m e T h i n g g j o r d e v i o g s a a B e k j e n d t s k a b m e d e n B i s k o p d e r p a a O e n , s o m , d a v i h a v d e h i l s t p a a h a m o g s a g t h a m , h v e m o g h v o r f r a v i v a r e , m o d t o g o s m e d m e g e n V e n l i g h e d , i n d b ø d o s t i l s i t B o r d o g e f t e r T h i n g e t s S l u t n i n g f o g o s m e d s i g t i l S k a l ­ h o l t , h v o r h a n h a v d e s i n R e s i d e n t s . H o s h a m f o r b l e v e v i f i r e D a g e o g f i r e N æ t t e r , e f t e r d e n d e r v æ r e n d e M a a d e a t r e g n e p a a , o g h a v d e f u l d t o p a f a l t ; a l t h v a d H u s e t f o r - m a a e d e b e v æ r t e d e h a n o s m e d ; v i f i k s a a l e d e s f o r t r æ f f e l i g t b a a d e s t e g t o g k o g t K j ø d o g F i s k o g n a v n l i g u d m æ r k e t g o d L a x ; d e t v æ r s t e v a r , a t a l t v a r s t e g t o g k o g t u d e n S a l t .

Referencer

RELATEREDE DOKUMENTER

The work is free of copyright. You can copy, change, distribute or present the work, even for commercial purposes, without asking for permission. Always remember to credit the

The work is free of copyright. You can copy, change, distribute or present the work, even for commercial purposes, without asking for permission. Always remember to credit the

The work is free of copyright. You can copy, change, distribute or present the work, even for commercial purposes, without asking for permission. Always remember to credit the

The work is free of copyright. You can copy, change, distribute or present the work, even for commercial purposes, without asking for permission. Always remember to credit the

The work is free of copyright. You can copy, change, distribute or present the work, even for commercial purposes, without asking for permission. Always remember to credit the

The work is free of copyright. You can copy, change, distribute or present the work, even for commercial purposes, without asking for permission. Always remember to credit the

The work is free of copyright. You can copy, change, distribute or present the work, even for commercial purposes, without asking for permission. Always remember to credit the

The work is free of copyright. You can copy, change, distribute or present the work, even for commercial purposes, without asking for permission. Always remember to credit the