Digitaliseret af | Digitised by

Digitaliseret af | Digitised by

Forfatter(e) | Author(s): subiicit Andreas Hoier ; respondente Christiano Fleischer.

Titel | Title: Ideae Icti Danici pars prima disputatione

anniversaria expositam ...

Udgivet år og sted | Publication time and place: Hafniæ : typis Reg. Majest. & Universit. Typogr.

Joh. G. Höpffneri, 1736 Fysiske størrelse | Physical extent: [4], 43 s.

DK

Materialet er fri af ophavsret. Du kan kopiere, ændre, distribuere eller fremføre værket, også til kommercielle formål, uden at bede om tilladelse.

Husk altid at kreditere ophavsmanden.

UK

The work is free of copyright. You can copy, change, distribute or present the work, even for commercial purposes, without asking for permission. Always remember to credit the author.

■ ■ : :

..: ' ■ Ir

■

m

•

% /

\ ,1/

1 ’& i å . |

M l v J a

* ? ! I ■ tø ^

§r*>

■ y ; . "

■

H :' % p p | i p . ■

.

; . - - K' i ■ Æ;, £

.C v M S f b y «

r " >,v y ■ fåLJ-

A ø-åø _{-" i} .■:.-' : ■ .> y - .. ..

:<:■*■■

_• ^-.■._{•! > ■ I-} - . •.'.••• • •

’JHP

V

___ rr~--~'~ - _____

IC ^{TI IDEAE} DANIC

PARTEM I.

DISPUfAflONE ANNIVERSA

^•

RIA EXPOSITAM

PUBLICO ERUDITORUM EXAMINI

S U B l l C I T

A N D R E A S H O I E R ,

S.R. M. AjCONSILIIS 1USTITIÆ, IN SUPREMO TRIBUN ALI, COLLEGIO DE CURSU EUANG.

PROM. E T CONSISTORIO ASSESSOR, I. V. D. ET l>. P. O,

RESPONDENTE

C H R I S T I A N O F L E I S C H E R ,

L L . C .

IN A U D IT O R IO S U P E R IO R I, D. IV. APRIL. A.c.

cbbccXXXVL h. a. m. c.

HAFN1Æ,

Typis Reg.Majeft. & Univerlit. Typogr. Joh. G.Hogffneri,

CONSPECTUS MATERIARUM

H U I U S D I S S E R T A T I O N I S .

i

Ideæ ICti Danid Generalia.

CAP. I.

P r æ co g n ita I. Prudentise Dano - Norwa-

JL gicæ .

II.

De lure Vniuerfali diuino, naturali & re- uelato.

HI.

De Iurisprudentia Dano - Norwagica m o - derna.

SEQVVTVRAE.

IV.

De Originibus luris Dano-Norwagici, eius- que hiftoria, & differentiis moderni ab antiquo.

De lure Cognato antiquo Germanico, in- priniis Saxonico, SaJico, Anglico* nec non Suedco.

‘ VI.

De Modernis luribus Ducatus Slefmcenfis'

inprimis Iutico.' *

VII.

De modernis luribus Ducatus Holfatici in­

primis Lubecenfi.

v m .

De luribus Comitatuum Oldenb, & Del- menh*

IX.

De lure R om an o, eiusque in Regio Impe- rio vfu.

X.

De lure Canonico, eiusque in Regio Impe- rio vfu.

XI.

De lure moderno ecclefiaftico*

Xlf.

De lure publico Daniæ, Norwegiæ & Schles- wicenfi.

XIII.

De lure publico Germaniæ ad Regiarum

Prouinciarumftatum accommodando.

uantopere StudllÅ T Y L l t i T l S Sa- cratiffimæ Regiæ Majeflati curæ cor- dique ( it, cum ex mulds aliis docu- mentis dudum conftat,tum imprimis ex Gemen tiflima illa & Augufto Pa- triæ Patre digniflima’ Conftitutione luculentiflime cognofcirur, quam de Examinibus luridicis ad promouendam luris & prudenti- am & fanttitatem poft, hac inflituendis d. 10. Februarii hujus anni iufiit promulgari, Eam fcilicet efle hane difciplinam iudicat Augufta hæc Conftitutio, & ad quam illa prouocat,nouamque fubinde lucem affundit, recentiflima Chriflianeæ huius Academiæ Fundatio, qua non futuri modo Iudices & Aduocati aut Procuratores ad legitimam feientiam rite fint formandi, (ed cuius, imprimis autem luris Vniuerfalis 5c Publici, nec non patriarum legum penitior cognitio omnibus necefTaria ( it, qui rede & eum frudu in publicis regnorum ne- gotiis cupiunt olim verfari. Quam ob rem publicis lu­

ris Dodoribus in Regia hac Academia clementiflime mandatumeft, in hoc Radio reipublicæ & Ciuili &

A Ec-

( 2 ) ?-<M~

Ecclehafticæ fummopere necelTario’ ’decurfuris facem pro virili præferre, viamqae regiam ita monftrare,vt non ipfl modo boni ciues, fed & digai habilesqueeua- dant, qui aliis ciuibus cum fru&u præefle, atque rebus eorum ambiguis aut affli<£tis confulendo , iure dicendo, aut patrocinando præfidium præftare poffint.

Huic noftro officio conuenientiffimum & ftudiofæ LL. Themidosque cupidæ inter nos iuuentuti accep- tiffimum atquevtiliffimummihi vifum eft,breuem ali- quam ideam foris-confulti Danici anniuerfaria hac Dis- fertatione adumbrare, atque primas tantum lineas ftu- dii iuridici, prout inter nos vfum habere poteft, itadu- cere, vt paucis fimul in quauis parte addam, quibus rationibus quibusque fubfidiis futurus Iureconfultus non fpernenaos in hac difciplina profe&us poffit fpe- rare*

Hane autem

IVRECONSVLTI DANICI IDEAM

daturus, eam mihi ante omnia exoro veni- a m , vt illum quam perfe&iffimum, & In omnibus IV- RIS partibus verlatiffimum, nec ab v lk , quæ in quo- uis genere ciuilis vitælCtum ornarequeat, feientiaaut difciplina deftitutum adumbrem, eoimprimis confilio, vt omnibus Legum lurisque inter nos tyronibus atque cultoribus tota Diuæ Themidos maieftas, totus impe- rii eius ,qvantumuisvaftiffimus,ambitus vno quafi in- tuitu tanquam in tabula propofitus pateat; eoque pro- cliuius illis fit, in quanam præcipue eius parte pedem figant, quamque præ reliquis excolendam fibi fumant, mature difpicere.

Neque ta men in anijno mihi eft, aut etiam vacat>

-4W:( 3 ) w *

fcriptores, qui de methodo Inris docendi difcendiue egerunt, hac in Diflertatione exfcribere; quorum haut exiguum recenfum dabit Struuii Bibliotheca luris, cap.

VIL§, 12. facili negotio, fiquidem noftri id nunc eflefc inftituti, pluribus acceflionibusaugendum, Cumenim illorum plerique omnes ad bene formandum luris Ci- uilis aut Romani, aut faitem Romano-Germanici {In­

dium maxime refpexerint: fieri aliter non potuit, quin multa nobis inutilia & in noftro Septentrione fuperua- cua habeant; in ipfa autem, de qua nobis præcipue agendum eft, rei fumma, nihil, quod magnopere ex

;vfu lit, adferant.

Libros, quos in quauis difciplina nominaui, tyroni- rbuscommendatos efle, non proue&ioribus, quilibet fa­

cile, etiam me non monente, animaduertet. Neque enim ad oftentandam qualemcumque rei litterariæ cog- nitionem, (quam vaniflimam femperiudicaui efleglori- am , & å vere erudito, qui ex rerum vfu, non ex fola in- ftrumentorum cognitione æftimandus eft, facile afper- nandam) Bibliothecas Iuridicas aut compilare aut fupple- re, mihi in confilio fuit; fed auditoribus meis, aliisque Diuæ Themidos internos fe<ftatoribus digitopræmon- ftrare, jquibusnam auftoribus, planis, perfpicuis, & fa- cillime inter nos parabilibus, in quauisftudii Iuridici par­

te queant proficere. Quo in fele&u, quodfi vel meliores, tibique ,L. B, probatiores præteritos, aut alios, qui mi­

nus tibi arrideant ,laudatos efle iudicas, hane mihi vnam exoro veniam, vt humanæimbecillitati aliquid des; de- inde, vt memineris, de gu/lu (vteftinprouerbio) von ejje difputmidum.

A% Q.D

4 ) I

’ ■ Q JX B .V .

Idea

ICti Da

, *■L

TURECONSUlTUSperfe&usnemo dici poteft,quioon JLeam fibi lurisprudentia acquifiuerit cognitionem, vt in omnibus legitimæ huius difciplinæ partibus 5c fibi

5c

»liis prudenter confulere poflit.

$.11.

Iurisprudentiaautem, eumex definitione Vlpiani 5c luftiniarii fit diuinarum humanarumque rerum notitia, jufli atque m ufti feientia, comple&iturfuo ambitu tum legum, tam diuinarum quam humanarum, tum etiam re­

rum omnium, de quibus leges iftædifponunt, cognitr- onem. In qua, quantum forte defuerit, tantum aberic lureconjuhus åplena totius lurisprudentiæ comprehen- fione.

JT. III.

Sed cumtaiitaeius fitamplitudo, ad quam redle com­

pleten dam vix vnius hominis aut ingenium fatis mag­

num efle poflit,auttotius vitætempusfufficere: åperfe- ftolurecvnfulto eoquisty minus abeft, quo piures graui- oresque Iurisprudentiæ partes perfpedlas habuerit, 5c quomaioriftudio atque cura in illo lure fueric verfatus, ad quod præcipue animum fuum intendif.

^ . I\^ •

Itaque eum perfe&us plane 5c omnibus modis abfo- lutis-

( r ) £-<$**

Juriilimus lurisconfultus inrer m o r t a l nullus vnquam fuerit aut eiTe poflic: laudatiflimo hoc nomine redle condecorantur, quotquot Iurisprudentiæ ita funt periti, vti ad redle &cum frudlu obeunda muneris fui offi- cia opus eft.

§.V*

Cum autem nemo illorum, qui Themidis caflra in- grediuntur, ftatim præuidere poffic, aut certusefle, in quo maxime vitæ genere ipfi olim lit degendum redle tyronibus conlulunt Dodlores, quum totam illis, quantumuis difFufillimam, lurisdiuini humanique pæ- aiam & pulcherrimam Iureconfulti imaginem propo*

nunt, vt quilibet deinde ad illas imprimis pulchritudi- nes imitandas, aut illas excellentiflimi huius eorporis parces exprimendas incumbat, quas fibi conuenientis- iim as, fuisque rebus maxime neceflarias efle iudi*

cauerit.

S. V I.

Quantumuis itaque eodem dudlus confilio in adum*

branda lCti Danici Idea multa addudlurus fim,quæ ab vno homine nedum å nouitio Diuæ Themidis cultor?

exfpedlari haut poffint: tantum tamen abell, vt quem- xjuam, qui ad fummumhoc cacumen pertingere defpe- ret,propterea aut ex huius noftræ Diuæ temploexclu«

dendum ,autå cultu luris deterrendum elle iudicem , yt exhortanduspotius, &omnirationeexcitandus lit, vt, cum integramlurisprudentiam aniqnocompledli neque*

at,nullamfaltem eiuspartem, quæin futuro vrtæ flata vtilis & proficua elTe poflit, negligenter & obit-er tradlet, fed hane totam penitus perfpedlam fibi reddat ,& ita fa-

A 5 mi-

♦ ♦

"Tf.

* w >

C 6 > $4*.

miliarem, vt acquifitaplenaluris ,fi non totinsyfaltem neceffarii peritia,iure m e rito ///m o ^ to q u e a t falutari, aliisquede hac luris fpecie interrogantibus fiuepatroci- nando> fiue iudicando, fen deniqne docendo rede con- fulere. Futurus hac ratione ICtus ante omnia expendat 5c finem ftudiorum fuorum, 5c media , quibus fuffultus ad metam huius ftadii feliciter poffit decurrere, vt vtra- que hac confideratione tanquam infallibili Cynofura d u d u s, nunquam a reda regiaque, quæ ad arcem lu- risprudentiæ ducit, via defledat.

; Jf. VII.

De mediis non opus eft prolixe agere. Cum enim vel ex natura indolisque bonitate,vel ex fortunis paul- lo lautioribus, aut faitem non nimis anguftis, vel de- nique ex inftitutione pendeant;de hac equidem: quan- tum fufficit, mox fum differturus.

Fortunæ autem 5c indolis bona cum nemo fibi tri- buere poffit, de illis dicere fuperfedeo. Itaque vtut in- opes non pauci in celeberrimos olim euaferint ICtos:

negari tamen non poteft, difficilius in Themidos regno illis efle iter, quibus nec vitæ commoda, necinftitutio neceflaria* nec librorum copia, nili ex aliorum fuppe- tunt beneficiis; aut, nifidifficultatem eo maiori compen- fent diligentia, indolis excellentia fuperent. De qua hoc vnum adhuc addo, quod ipfa quem libet ratio docuerit, male 5c fibi 5c reipublicæ confulére, qui ab ingenio 5c iudicio deftituti inuita, quod aiunt, Minerua ad Juris ftudium conuolant,in quovtriusqueacie,tumad inda- gandam fadi 5c circumftantiarum veritatem, tum ad leges rede his fadis applicanda$,maxime opus.effi So-

* la

&Sm ---a

-m c 7 ⁾ 14 ^*-

la enim qui pollet memoria, etiamfi eius beneficio le- gu m edi&orumque præfcriptiones ad vnguem edidice- rit, fiue iudex deinde fiat, fiue aduocatus, purus erit putusque,aut rabula, autleguleius. Tantumenim ab- eft,v c, quod nonnuflis antiquis olim ICtis fub initiis renafcentium litterarum placuit, ferreum caput, plum- bens podex, & aurea crumena ad ftudium iurls Feliciter abfoluendum fufficiant, vt potius, abfumpto demum au­

ro , ferreusinde plumbeusqueextiturus fit Cerberus aut morator.

§ . m

Vinem itaque fbudii iuridici eum fibi quisqueponat, ad quem fperet, fe pofte pertingere, 6c qui vitæ gene­

ri , cui maxime fe aptum natum efle iudicauerit, aut ad quod adfpiret, fit conuenientiffimus* Alia enim fuffi- ciunt iudici, fcribæ, aut caufiarum patrono in inferio- ribus iudiciis; alia 6c majora requiruntur in fupremis tribunalibus. Rurfus iuris priuaticiuilisque abftrufiori- bus myfteriis, quæ in foro verfantibus cognitu maxn- me funt necefTaria, facilius carebunt, qui publicis reg- fiorum negotiisadhibentur; magis folliciti de luris pub- lici, feudalisque 5c legislatoriæ prudentiæarcanis,quo­

rum in iudiciaria iurisprudentia rarior eft vius.

. §• ix.

Ne quem vero, quid ex toto luris ambitu maxime ipfi necefiarium 6c conuenientifilmumfit,latere poflit, opus eft (i.) vt totum Themidos palatium, omnesque eius aditus 6c receflus quafi in piftura quadam fibi ob oculos pofitos habeat, 6c bene animaduertat, exquot difierfis difciplinis integer iuris-prudentiæ complexus

-S#*! C 3 )

componatur. Deinde (2.) quænam imprimis ittridica- rum difeiplinarum in patria locum vfumque habere pofiint. Prima enim confideratio præmuniet cultorem iuris, ne mancum fiat mutilumue eiusftudium, altera autem, ne inutile; vtraque, tum quid luris ftudio pro diuerfo cuiusque fcopo præmittendum, tum quomodo

illud in fe tra&andum fit, facile docebit.

C A PllT I.

D c Præcognitis Iuris-pruden-

tiæ ftudio præmittendis.

§. I*

T ureconfultus, qui huius nominis gloriam rite inter 1 nos tuiturus eft, ante omnia linguarum fibi vfum conciliet, quæ ad hunc finem aut neceftariæ fint, aut faitem proficuæ. Inter necejjartas numero imprimis vernaculam, deinde Germanicam, tum Latinam, 6c for­

te GaUicam; inter vtiles autem reliquas ,quæ vlla ratio- ne ad penitius excolenda iura noftri Septentrionis pos-

funt conducere. .

VernacuU linguæ, quæ inter nos Dantca e lt, no- titia 6c facultas amplior longe 6c exa&ior futuro Iure- eonfulto commendanda eft, quam rehquis ftudiofis om­

nibus, fiue ad exa&ifiimam terminorum technicorum cognitionem, fiue ad vim dicendi atque eloquentiam refpiciamus; quæ vtraque in iudice 6c magiftratu, ma­

gis autem in caufarum patrono fumma requiritur. Bo­

no

ciui fufficit3 fi ore feriptoue mentem fuam commo-

-*§* C 9 )

de exprimere 5calios rede intelligere queae. Pat«- ri olim Ecclefiæ fcholarumue D odores, quantumuis rede 5c cum laude ad expeditam grauemque in rebus diuinis facundiam adnitantur, 5c pulcherrima fibi in hoc ftudio exempla imitanda proponere foleant, haut tamen maiori opus habent orationis copia, quamquæ ad componendum faltem biduo triduoue pubiicum de rebus facris fermonem fatis elfe poffit. Cum contra lureconfultusfæpenumero cogaturex templo vel age­

re tueriue caufas, vel de ferenda fententia opinari,non paucis modo verbis, fed prolixe, 5c in rebus adeo dif- fufis, quæ continuam plurium nonnunquam horarum orationem poftulent. Accedit 5c illud,cum in reliquis vitæ generibus, fiquis de fuæ profeflionis rebus rede, exade 5c perfpicue dicere valeat, nihil fit, quod am- plius defideretur; Iureconfulto contra, cui omnium 5c hominum, 5c fiatiiiim, 5c rerum controuerfiæ tra- dandæ funt, neceffe elTe, vt non intelligat modo ter­

minos 5c locutiones illis proprias, verum etiam vt de illis omnibus apte, conuenienter, 5c, prout cuiusque natura pofcit, queat differere. Vt adeo nihil Iurecon- fultum magis deceat, quam vernaculo fermone, fiue dicendum, fiue fcribendum fit, absque longa medita- tione proprie, luculenter 5c neruofe v ti, 5c imprimis fubitisargutisquerefponfionibusingeniiacumenatque vim iudicii declarare.

Germamcam linguara, utpote in multis regii

§*

imperii provinciis patriam, vernaculæ quoque inftar inter nos neceffariam fere effe, nemo, facile dubita-

B verit.

( i o )

verit* Neque enim in regiis olim cancellariis aliis- que collegiis absque ejus facultate recfte quis poterie verfari, nec parum quotidiano 6c in aula 6c priuatim inter ciues ufu fe commendat* In media etiam Nor- vegia omnia propemodum fupremi fodinarum Colle- gii negotia noc idiomate expediuntur, 6c exercitia militaria eodem folo fieri aflueverunt, quemadmo- dum eriam in bellicis judiciis Jegionum condu&itia- rum adhibetur. Exulat quidem ex aliis horum re- gnorum negotiis forenfibus, ita ut Germanica fcripta, nifi in vernaculamnoftram transferantur, ne quidem ajudicibus foleant admitti; fed etiamfi ita civitatis inter nos jure re&ecareac, commendat fe tamennon illis modo, quas memoravi, rationibus, fed alia ad- huc, quæ ex optimorum hac inlinguafcriptorumco- pia exfpeéfari maxima poteft, utilitate. Utpotequi- bus, cum in vernacula noftra nondum exftent, fieri non poteft, quin futuriIC ti, licet Latina in fcholis edo&i, mirifice iuuentur; reliqvi autem, qui Latina nefciunt, vix commode 6c absque ftudiorum fuorum detrimento carere poflint, Utpræteream,quantope- re fe fubinde commendet juvenis, Politicis ftudiisin- nutritus,qui aliquam in epiftolis Germanice atque Galli- ce eleganter 6c expeditefcribendis håbet facultatem;

qua fola fuerunt, qui magnæ fortunæ initia feliciter invenerint.

$. IH-

Latini fermonis neceftitatem non opus eft multis commendare, vtpote cuius Iaudatiffima inter nos etiam in peåoribus juventutis LL» cupidæ funt ftudia* Quo

•4@S ( n )

fi qnis dedituatur, neque facilem habebft terminorutfi iuridicorum intelle&um, neque ad Romanarum legum fontes & celeberrimorum aut Philofophorum aut ICtorum fcripta aditum, neque in rebus hiftoricisat^

que politicis iuftos profedus exfpeåare poterit, nec ad publica reipublicæ negotia idoneus efle; in qui- bus noftris eciam temporibus fubinde Dedu&iones*

Litteræ, aut T raåatu s etiam feu fæderuna tabulæ bac lingua confcribuntur. Ut adeo, quod in acqui- rendaLatinæ linguæ copia futuro ICto eornmendem, iilud fitvnum: utpro fineftudiorumfuorutnpragma”

tico potiusftylo, quamfcholaftico det operam;impri- mis autem, ut ad verborum di&ionumque juridica- rura vim at(jue efficaciam attendat, in reliquis autem omnibus natiuum fimplexque fermonis genus, abs- que inepta phrafium male pofitarum coaceruatione ftudiofiffime fe&etur.

§♦ IV.

Gallica lingua etiamfi ftudiumjurisinter nos non Valdevideatur fubleuare, futuro tamen ICto, cui paul- lo ere&ius & ad altiora natum eft ingenium,fumtno- pere eft neceffaria. Siue enim per aulas feu per can- cellarias ad honores adeundum fit; fiue porro qua>

rendi patroni, feu Magnatibus noftra offerenda fint feruitia; fiue iftis in confcribendis epiftolis, feu pa- triæ in publicis negotiis noftram nauemus operam#

Gallice fcire& fcite fcribere inter prima hominis me^

rita numeratur. Maxime cum hac præcipue lingua publicæDeduclionesaliaqueilluftria fcripta, quæ ad iura, falutem atque tranquillitatem totius nonnum-

S t quam

( 11 )

quam Europæ pertinent, exarentur. Neque opus eft pluribus hac de re agere, quæ nemini dubia efte po­

ted. Quamobrem. illud vnicum monendum videtur, vt futurus Politicus ita ftudeatGallico fermoni, vt illo expedite loqui, magis autem, vt promte, viuide, &

cum nitore fcribere poflit. Illud enim omnes poftunt Galli, 8c magnus puerorum puellarumque inter nos etiam numerus; hoc autem ne quidem Verfaliis 8cin ipfa Regis Chriftianiflimi aula quilibet præftiterit,

§* V.

Poft iftas linguas, quæ fuam neceflitatem, aut fummam faltem vtilitatem tantum non omnibus faci­

le perfuadent, aliæ funt,quibus carere quidem poftunt plerique Juris cultores; illi autem egregie in iuridici ftudii curriculo adiuuantur, quibus ammus eft, non in folis neceflariis pedem figefe, fed vltra mediocrK tatem adfcendere, 8c omnes noftri Juris fontes, & cum aliis ex iisdem fcaturiginibus deriuatis vicinorum po- pulorum legibusconuenientiam introfpicere. Huius imprimis generis funt: {i') Antiquijfima linguaSeften- rrionalis.qnæ in prifcis DanorumNoruagorumqve præ- eipuelegibus regnat, 8c in multis Islandicis ad hue mo­

numentis fupereft. ( 2 .) Suecica. (3.) 8c Anghca>

quarum gentium leges multis inlocis noftris legibus moribusque lumen 6c affundere poftunt, 8c å noftris accipere. Denique hue refero.(4.)Gr£cum&(5') Efirai- eumidioma, absque cuius vtriusque vfu neque Sacer Codex,fons diuiniiuris totiusque religionis, re<fte po- teft intelligi, neede variisad hoc iusfpeefantibuseon-

trouerftis folide iudicari* Tr

VI#

f 13 } S@4“

§. VI.

Linguis Publicere licet Calligrapbiam, & sbfolutum fcribendi, atque de fcripturis iudicandi habitum; qui parum quidem ad ipfius iuris cognitionem, eo autem magis ad fadorum veritatem atque documentorum fenfum fidemque eruendam conferre poteft. Oleura itaque 6c operam nequaquam perdec futurus JCtus, fi elegantiæ calami ftudeat, vtpote qua non pauciores, quam elegantia ingenii,fortunam inuenerunt; longe au­

tem minus, fi antiquis, obfoletis, vetuftate exefis,aut obfcuris, male fidis 5c euanefcentibus litteris legendis, difcernendæque veræ fcripturæ ab artificiis 6c imita- mentis falfariorum operam fedulo nauet. In quo ge­

nere qui bene fueric exercitatus, in Cancellariis non minus quam in iudiciis magnas fubinde difficultates nullo plane negotio foluere poterit. Quo refpedu Arrem diflomåticam rede JCtis commendari autumo;

vtpote in Archiuis & Cancellariis non modo, fed Iudi­

ciis etiam 6c Iurisprudentia Academica inprimis vti- lem, 6c fubinde necefTariam. Quæ folo habitu ftili Jatini aut vernaculi etiam quovis feculo in Diploma­

tibus adhibiti, 5c charaderis calamique cuiuis fere temporum periodo peculiarisrede dignofcendi 6c ex- plicandi conficitur*

jf. VII.

De Geographia atque Hiftoria tam Ecclefiaftica quam Ciuili, Uniuerfali 6c Speciali, maxime patriæ no- ftræ, nec non de Genealogien aut Heraldica difeiplina, non multa opus erit adducere. Politicis fiudiis has omnes fundamenti loco fubfternendas, iisque 6cPm-

B 3 den«

C *4 ) &&-

dentiam regnandi 6c publica Principum atque Rerum-' publicarum iura fuperftruenda efTe, nemo facile igno- rabit. Quam obcaufam JCtis quoque, qui fere ad ciuilia munra deftinantur, nullo modo negiigendæ erunt. Inprimis cum absque ciuili hiftoria in origi- nibus omnis iuris, patrii etiam, cæcutiamusj rerum autem in Ecclefia geftarum penitior cognicioadluris- prudentiam diuinam aut ecclefiafticam lummopere fit neceflaria. JCti itaque nomine vix dignus efle po- teft, qui non illas faitem hiftoriæ aut ecclefiafticæ aut vniuerfalis atque patnæ partes, in quibus noftrorum Iurium, illorumque, quæin Euangelica Ecclefia ob- feruantur, origines funt quærendæ, calleat, atque inde redeiudicare queat, ex quam limpidis fcaturiginibus

§uilibet iuris riuulus olim promanuerit«

if. VIII.

Fhilofofhia, cum in omnibus humanæ eruditionig partibus neceflaria lit, maxime tamen ad Iurispruden- tiam requiritur, cuius 6c veros fontes & redumvfum fola poteft oftendere. Quid verum in fado lit, aut quomodo leges vel interpretandæ vel applicandæ fint ad fada, Logica oftendet, fed vera atque å Scholaftico- rum nugis tricisque expurgata, 6c redum velad in- uenicndam vel aliis monftrandam veritatem tramitem absque ponte afinorum alioque veteris ignorantiæap- paratu oftendens; qualem inter nos 6c publice 6c pri- uatim diligenter doceri atque legi inter haut poftre- mas noftræ huius Acadetniæ laudes merito numera- tur, Vt itaque quod in hac difciplina ftudiofis legurai fingularker commendem, illud habeam vnurø, vt præ-

pri-

“4§8 ( i? ) $(§4-

primis leges bonæ interpretationis, do&rinamque de jarobabilitate, de Præiudiciis Sc dignofcendis & vitan-

co fupra reliquas rationalis Philofophiæ partes

in

omni yitæ ftatu fummopere neceflarias.

JT. IX.

Metaphyftcorum terminorum aliqualem cognitio- nem tyrones fere ex fcholis afferunt, quam nullo pro- pemodum negotio inter ipfa Iurisprudentiæ ftudia ad huius præcipue vfum augere atque accommodare li- cebir, ita vt inoffenfo pede in hoc ftadio progredi pos*

nmus J id quod absque neceflaria terminorum notitia

vixpoteft fieri. Naiuralemautem quam veteres recentioresque Metapbyfiae nomfne appella-

uerunt, quantumuis futuris Theologis magis quam JCtis fit neceflaria, recle tamen etiam iftis =commen- datur;imprimis ob incredibilem cum Morali Philofo- phia atque lure Naturali nexum, quod, me quidemiu- dice, nobiliffima fui parte mancum caftratumqueerit.

fi nihil de origine (S bominis (S H is, de pænis

*l,le dimms, de officin creaturæ o cultit Numinis ad exter- nam quoque homimimfelicitatemneceffiario doceatnr

§. X.

Sed ante omnia ad Moralem Philojbphiam omnes«

que eius partes, flue dodirinam virtutis & feiicitatis mternæ, feu leges naturales & feiicitatis extern*, feu dentque prudentiamtum pnblicam tum priuatam tra.*

dant, uis, uenique pruaentiam interrogandi, tiue veritatem per Interrogatona apta, congrua 8c prouida aliisinpri- nns criminum reis etiam inuitis eliciendi, omniftudio perfpetfas fibi reddant; vtpote futuro TCto mit

-§^‘Ci6 ) så­

dant, piene 6c diftindle perdifcendas 6c imbibesdas#

omnis gnauiter adhibenda eft opera. Cum enim Lex naturalis, quæ tanquam prima lurisprudentiæ pars 6c omnium legum polkiuarum fons & fcaturigo in fe- quente ferfione peculiarius å nobis commendabitur, absque cognitione totius Prafiicæ Fhilofopbiæ exa&e compreheadi nequeat; 6cprudentia legislatoria,magnum illud 6c rariffimum Poiiticorumarcanum, fo!a prope- modum dodlrina Virtutis, Decori 6c Politices, inpri- cnis autem iufta6c exadlahumanæ mentis humanorum- que affedluum notitia(quam Charafterifticat radit) con- hinda cum fubafto de ftatu reipublicæ temporumque moribus iudicio conficiatur; Cum denique nemo pos- Gt in legibus aut re&eexplicandis, aut ad fa&a appli- candis, atque diiudicandis hominum a&ionibus absque lufta moralis do&rinæ cognitione non titubare: faci­

le patet, hane non felicius a futuro ICtonegligi, quam ArithmeticamaMathefeosftudiofo. Quamobrem de Pra&ica hac Philofophia nihil vlterius addo, nifi vt nobiliffimam quidem, fed difficillimam fimul eius par­

tern Pfycbologiam, Gue mentis humanæ, eiusque inti- morum, vt ita dicam, recefTuum naturam, imprimis magnam 5c ineredibilem Defideriorum amplitudinem 6c vehementiaro, confuetudinum atque habituum ori- ginem,vira, incrementa6c impetus ex quouis aclu non fufflaminato maiores, affe&uum diuerfa criteria, pro varia illorum mixtura,gradu, circumftantiis educa- tionis, exempIorum,facultatum, ineredibiliter varian- tia, C0!1155Charafteriflict:difciplinæ propria funt) illis, quibus aptum ad h«c facra eft ingenium, imprimis

? com-

~$-5 C 17 )

commendem, fedula maxime 6c fedata atque tranqui- Ja, an te omnia propriæ mentis, 6c deinde aliorumho- minum examinatione indaganda; cum nerno iftarum dodrinarum penetralia, quod ego fciam, adhuc fatis fcrutatus lit, in quibus tamen maximæ totius huma- næ fapientiæ opes ad civilis etiam vitæ felicitatem ma«

ximopere proftcuæ reconduntur,

§♦ X I

Hiftoriam Philofopbicam ornare potius ICtum, quam ei neceftariam efte, autumo. Ad intelligenda veterum inter GræcosRomanosue legum verba6cICtorumpla- cira multum conferre fateor; fed quantula eft hæc pars illius, qvæ inSeptentrione noftro requiritur, Ju- risprudentiæ? Quæ in illis quoque rebus, in quibus cum antiquis Romanis confendt, nihil ab antiquaaut Stoa autAcademia adfciuic, fed folius radonis, aut in Jure ecclefiaftico edam reuelationis lumina fequuta, maiorum mores 6c fcita ifa rebus, fadis 8c tempori- bus noftris attemperauit, vt inde totum noftrum lus Publicum atque priuatum enatum flt.

XII.

HiftoriæPhilofophicæ cognatam fubiungo Litte- rariam Hiftoriam, fi cognidonem præcipuorum libro- rum Iuridicorum, 6c ipfamdenique luris Hiftoriam ex- cipias, ICto non magis, quam illa, neceftariam; ma, gis autem circumfpede, 6c fufpenfis, vt ita dicam, ma­

nibus tradandam; ne fua animum iucunditate capiat, 6c, vbi de dodorum virorum nominibus, fatis, fcri- ptis6cc. paullo exadius differere queamus, vanaeru- ditionis fpecie nos inflet, reapfe autem å vera folida-

C que

’iM ( 18 )

quedoåritia 6c fapientia abducat. Quæ vnice in uo- Itri, rerumque diuinarum 6c humanarum cognitione 8c reddo vfn confiftit, ad quam litteraria hiftoria nullo modo vt inldrumentum fe håbet, fed vt index infdru- mentorum 6c recenfusfuppelleddilis inhac officina oc- currentis, quænam, quam aftabre aut negligenter, 6c å quibus magiftris lit aut inuenta olim, aut confedda, 6cc* Operam itaque potius dabit luris Cultor, vt anti- quorum 6c fummoruminomni fapientiæ genere viro- rum exemplo optimos, aut bonos faitem in qualibet difciplina libros diligenter noddurna atque diurnama- nu verfet, 6c fedula meditationeresipfasatqueillarum nexum, argumenta, confeddaria 6c vfum in variis cafi*

bus varium trutinet, animoque imprimat; quamvt fe in amæniffimum quidem, fed infinitum hildoriæ litte- rariæ pelagus inconfulto coniiciat: ex quo, confumto fruftra tempore atque ingenii 6c memoriæ vigore, numquam tamen, aut rariffime aliquod operæ pretium, qnod vel ad formandam redde luris Zwapeiccv, vel ad iuftøm de rebus controuerfis 6c obfcuris iudiciutn ma- gnopere faciat, polfit exfpeddare.

I3* , n

Matbmdtkæ Difciplwæ, cum omnem doddrinam ornent, acuantque iudicium, ita 6c ICto negiigendæ haut funt, quantumuis non æque neceiTariæ. Aritb- tneticæ tamen 6c Geometnæ praddicæ aut necelTitatem, autfummam faitem vtilitatem ånemine putoirinega- tu m ; cum in omnibus cauiis debiti, liquidationum, vfu- rarum, interufurii, hæreditatis diuidundæ, concurfus creditorum, paucis; ubicunque rationes reddendæaut

iufbi-

iuftjficandæ funt, nihil absque Arithmetfces vfu;nec in finibus regundis, termino moto plerisque feruituti- busaut vrbanis autrufticis, nunciatione noui operis,

& inprimis in quæftionibus luris aggerum (&*$ Ziiify*

tUtt) @paDctt?2dtU)^ StfcJjté) multisque aliis rebus’abs­

que Geometria rede poflit definiri. His quidem fcien- tiis iuuenes noftros, Themidi inprimis dicatos, in- ftru&os velim, antequam ex ephebis excedant, vt il­

lis deinde nullo fere negotio artem conficiendarum mapparum, Archite&onicen, Mechanicen, atque Hydrau- licen fuperaddere poffint. Quarum incredibilis eft vfus in metallifodinis^re monetaria, & multis aliis arduis- que negotiis ciuilibus aut cameralibus, quibus nonraro etiam luris cultores folent admoueri.

§. XIV*

DifFufiffimum quidem atque vaftum Phyjicæ, & ; quæ illius pars eft, Medicin* ftudium futuro luris Con- fulto nemo commendauerit 5 recfte autem illas aut Phy- fiologia aut Chirurgiæ atque Medicinæ particulas, ex quibus quæfltones medieo-legale s de ftatu virginum^ par­

tu celato; partus humani tempore legitimo; fignis mor­

tis violentæ, præcipuein infantibus 5 lethalitate vulne- rum ; venenorum fpeciebus, effedlibus atque criteriis, lentorum inprimis; denique de cafibus fonticis ex cul- pa Medici, Chirurgi,aut Pharmacopolæ natis, &c. funt decidendæ, Quarum rerum cognitio quod fi a Medi- co Dodore peculiaribus præle&ionibus tradlaretur, non futuris modo Medicis, fed Theologis etiam atque IC- tis maxime, ineredibili foret commodo perdifeere, quæ olim in officio aut ecclefiaftico aut ciuili conftituti vel-

C 2 lent

«5^-g ( i« )

lent perdidicifle, Quibus interim eiusmodi deefl o^~

cafio, conlulant auftores infra (a ) notatos, inprimlS autem Cel. iMich, Alberti Sy flem atis Iurisprtidentiæ Me~

dicæ Tomum i. qui totam hane do&rinam fatis lucu- lenter propofuit. Phyfica experimentalis in Oeconomia tam publica quam priuata infignem håbet vfum , & in- (eruit inprimis ad præmuniendos animos ab inficeta il­

la perfuafione, omnes forte cafus aut euentus, quorum ratio non ftatim pateat, aut qui infoliti videantur, pro effe&is Magiæ & diaboli præftigiis efle habendos. Quo pefhlentiffimo errore abrepti fan&iflimi etiam maio- rum noftrorum æuo iudices ineredibiiem innocentium hominum numerum in bonorum, famæ, imo vitæ dif- crimen coniecerunf*

§.XV>

(a) Ex plunbus hic recenfebo leftu digniilimos. (i.) PauliZacchia Quæftiones Medico-legales, a G. Franco denuo editas in Fol. (2.) B. M. Valentint Corpus Juns Medico-lega- le , Fol. Qui vna z u r n ^ . ) Mich. AlbertiSyfcmate Jurispru- dentiæ Medico-legalis inIV. 172* & *7*9- 2- Tomis edi- to confenfum Juris eum Medicina fyftematice ex- pofuerunt, Breuius, & certas tantum partes hicexplicant.

(4 ) Fortun. Fidelis de Relationibus Medicorum, lib. IV. ab Ammanno denuo editi. (s.) Jo.Bohnius deRenunciatione vulnerum, 8* (6.) Gotofr. IVelfchii rationale vulnerum le- thalmm iudicium. (i*) F^æw/. Atnyncinni Medicina Critica*

(g.) Ejusd. IrenicumNumæ Pompilii cumHippocrate 8uo*

(9.) Tb. Reinejii Schola ICtorum Medica , 8uo. (ig.) Jo. Bobnius de duplici Médici officio; qui vltimi tamen Medi- eum potius quam ICtum inftruunt, & multa adferunt, qvac in iudiciis vfum habere vix poflunt.

§. XV.

Oeconomiæ ftndia noftro demum tempore in Aca- demias introduda, fi adfit occafio, haut negligent, quøtquot olim in ciuilibus negotiis Regi Patriæque in- feruire cupiunt. Præcepta vniuerfalia funt vbique ea- dem, fed applicatio diuerfiftima in diuerfis partibus æeonomiæ ilue publicæ flue priuatæ. Illa eft vel uni­

tter fali s , annuorum totius regni redituum 5c expenfa- rum, vel particularis, metallifodinarum, rei monetariæ, commerciorum, nauticæ , militiæ, agriculturæ in ge­

nere confideratæ, opificiorum maiorum atque mino- rum 5cc\ Hæc autem alia ruftica eft, alia mercatoria, aha ciuica; alia rurfus collegiorum, alia priuatorum, nobilium, proprietariorum, dodorum , fæneratorum vt ita hoc ftudium in nullo vitæ genere non habeat vfum.

§. X V I

Theologtam denique præfupponitlurisprudentia, vt- pote omnibus neceftariam, qui Chrifto nornen dede- runt; quamuis in ICto ob ardiflimam reipublicæ cum Ecclefia coniundionem , 5c negotiorum ecclefiaftico- rum multitudinemmaior eius requiratur notitia,quam vulgo nbi perfuadent luris cultores. Ante omnia ita- que Theftn noftræ Eccleiiæ, adcuratam ordrnis falutis cognitionem, diftindionem articulorum magis autmi- nus fundamentalium, 5c diligentiffimam inprimis S.#

Scripturæ ledionem illis commendo, tanquam fontem luris, de quo d e i n d t u m autem attentiftlmam perluftrationem librorum noftræ DanicæEcclefiæ fym- bolicorum, quos Legis Chriftianeæ Lib. llt c ,i 4 definit

C 3 efle

s# ♦

( 22 ] t-<&~

effe, pod Sacri Codicis canonicos libros, Symbolum Apoftolicum , Nicænum ér Athanajtcawm, Auguflanam Confefftonem, &* B. Lutheri Catechismum minor em. Qai- bus folis cum publica inter nos do&rina definienda fit, longe facilius Danicus ICtus redurn iuftumque de no- flræ Ecclefiæ neceffariis dodrinis conceptum fibi po­

terit formare, quam illis in locis, vbi Symbola Eccle­

fiæ publica 5c plura funt, 5c mole atque dodrinarum præfcriptarum fubtilitate aut obfcuritate difficiliora.

His autem rite perceptis ante omnia animo finem toti- ns 5c Religionis 5c Theologiæ penitiflime infigat, non fcientiam fcilicet, fed vnionem cum Deo æternæ felici- tatis fonte; necp umquam obliuifcatur didi ieruatoris:

Deo, que Dei, Cæfari, quæ Cæfaris.

1 §,XVII.

Singulis i ft is ad Præcognita Iurisprudentiæ a me reiatis difciplinis futurum ICtum infigniter in ftudio luris aut fubleuari, aut ornari, aut plane carere haut pofle, facile omnibus patebit. Neque tamen a cultori- bus Themidis poftulo, vt non nifi in his omnibus ver- fati ad eius palatium accedant. Tyro potius, quod fu- pra iam monui, ex fine, quem fibi quisque propofuit, fudicet, quibus maxime ipfi opus fit, 5c in his etiam fub ipfo ftudio luris fe exeiceat. Præcognita quidem funt , hoc eft, ad ipfum luris fyftema non pertinentia;

fed quæ non præcife oporteatante Iurisprudentiam per- didicifie. Qua autem ratione prudenter in his difcipli­

nis veriari poftit fapientiæ legitimæ Cultor, quod fi aliunde 5c a viuis dodoribus non fit edodus, nusquam melius aut conrin-nius traditum reperiet , quam in Chrift.

C 2j ) £-<&•

Chrift, Thomafu Cautelis, (b) futuro ICto ad difcendam luris prudentiam tum Ciuilem tum Ecclefiaflicara ne- cefiariis,

CAPUT II.

DE

Studio luris Diuini Vniver-

i a l i s .

IJrim a lurisprudentiæ pars continet lura Diuina JL Vniuerfalia, quorum 6c leges 6c vfus tam late pa- te n t, quam fanæ rationis, 6c veræ a Deo patefadlæ re­

ligionis lumen.

§. H.

. Difpefcuntur autem lura Diuina vniuerfalia ratione Principii, ex quo innotefcunt, in lus Natur ale, quod ex lola redfa ratione conftat, 6c Jus Dittinum Reuela- tnm) quod non nifl ex diuini verbi luce patefcit.

, §♦ HI.

vtriusque fummam efTe in luris prudentia necefH-

_____________ _ ______ tatem

(b) Quas, inprimis Germanicam illarum editionem, ^ paucas lententias peculiares excipias, merito omnibus &

j hiloioplnæ & Juris Cultoribus commendandas efle iudi- cantCJencus,Stollius,& alii litterariæ reipublicæAntiftites;

neque a Cl. Mofero, qui folus cenforiam in tilas virgulam, tn llrtfjetlctt t>on3uri(t.^uc^ctn/lMII. No. 18. exercuit, ma*

gna Cautclarum aut vtilitas aut eruditio potuit negari, In­

terim hic quoqve valet antiquum illud: omnia prebate, &

bonum tenete. ' *

C 24 ) 14*-

tatem, nemini poteft efte obfcurum,qui redte confidé- rauerit (1.) audtorem harum legum ipfum efte Deum, cuius imperio nemo, ne quidem atheus, fe poteft fub- ducere; ( 2.) leges ipfas, eum a Deo perfedtiftimo 5c fapientiftimo Creatore fint profedtæ, efte immutabiles, naturæ humanæ conuenientiftimas, 5c nulla humana audtoritate aut abrogandas, aut data difpenfatione re- mittendas. (3.) Illas itaque fontem efte 5c fundamen- tum omnium legum humanarum, quæ vspiam inter gentes Chriftianas fint latæ. Vtpote (4*) cuiusmodi leges pofitiuæ omnem obligandi vim ex fola lege diui- na habeant, 5c (s0 legi diuinæ, inprimis naturali i ta tantum fuperftruantur, vt quæ iftud vetet aut præci- p iat, vlterius legibus pofitiuis publicis aut ciuilibusad- dita aut ademta externaobligatione inculcentur, 5c no- uis pro fadtorum vårietate confedtariis 5c cafibus infi- nitis applicentur. Vnde porro (6.) tacentibus legibus jciuilibus non poteft aliter quam ex didtamine legis di­

uinæ (eu naturali æquitate iudicari*

§. IV.

Sapientiflime itaque inClementiflima de Exammi- bus luridicis Conftitutione Regia huius luris Diuim, imprimis naturalis cognitio ab omnibus, etiam indodtis, requiritur, qui ad officium vel iudicis, vel feribæ, vel

aduocatiaut procuratoris adfpirant,

§. V.

Vt autem luris Cultores breuiftima ad hoc ftudi- um femita incedant, ante omnia aliquam totius Philo- fophix Pratticæ notitiamfibi comparent;quæ vtinam in

Scholis ita doceretur, vt difeipuli faitem fines lufti feu lur is

■W C ^{2 5}) & & -

luris naturalis in fe n fu f t r i £ i o r i , ab Etbica, fiu e d o f t r U n a Honejli a u t V i r t u t i s , & Prudentia t u m p u b lic a tu m p r i u a t a ; & in h a c f e o r f im å r e g u lis Decori fe u a c q u ir e n - d æ c o l e n d æ u e awicitiæ 3c v it a n d i o d ii a u t fc a n d a li fi- l *e fdatI fiu e a c c e P f i > d e n iq u e å p r æ c e p t is PietatisCme Kcligt o ni s naturalishite d if c a n t d i f t i n g u e r e (c).

§. VI.

D e in d e C o m p e n d iu m a liq u o d luris naturalis in ^{fp e -}

c ie ita d i& i, fiu e Doåtrinæ Iujti r e d d a n t fabi f a m iiia r e . C u iu s m o d i e f le p o f l e t Pufendorffii de Officio hominis é ciuis l i b e l l u s , i n p r i m i s ,p r o u t å W e b e r o , T i t i o , T r e u - e r o >B a r b e y r a c o f u i t i l l u f t r a t u s ; aut forte Micb.Grieb- neri Principa luris naturalis, lib e r f u t u r o I C t o p la n e a c c o m m o d a t u s & m u lt o c u m i u d i c i o c o n f e é h i s : in q u o , fi q u id d e fid e r a n d u m v i d e a t u r , illu d e ft v n u m , q u o d n e g a u e r i t o m ft ia l u r i s n a t u r a l i s o f f ic ia e x v n o c o m - m u n i p r i n c i p i o p o f t e d e d u c i. N e q u e Gc. Bsyeri Poji- tiones Luris naturalis & diuini m a g n a c u m d ilig e n t ia ita e la b o r a t æ , v t r e liq u is e iu s Pofitionibus ]ur\s C iu ilis , F e u d a lis , C r i m in a l i s & G e r m a n ic i f u n d a m e n t i l o c o fu b - f t e r n a n t u r , h a n e p r æ c ip u e o b r a t io u e m & o b in f i g n e m

.___________ _ ______ ^ p e r -

(c) Quo hic au&ore proficiant Tirones perinde eft, mo- dø proficiant, & principia fæeunda adfumant, nec difei- plinas & officia confundant. Buddei, GentzÅLcmi^ Mulleri ifjc,

C°mpendia mihi hic eodemfunt loco, imo & WoljRi, eius- que afteclarum, v. gr. Cel. Kæleri, modo dogmata de atlio-.

mbus antece denter ad v dunt at cm di vinam bonis autmalis, nec non de Jufto atque honejh, etiam li Deus non etfet, tamen oh- ligante, ø* eodem, exulent; quae tamen nolim omnibus Wolfi- hanæ Philofophiæ Do&oribus aut amatoribus adferibi

-*t* ( 2 6 ) t ø r

p e r f p ic u it a t e m la u d a r i fa tis p afT u n t. Epbr. Gerbardi, lo. Laur. Fleifcberi, & Jøc. Gr/Zr. la b o r e s h a c in d ifc ip lin a e g r e g i e I u ftu m a b H o n e f t o , D e c o r o , P i o , &

W o l f f i u s e tia m å P r u d e n tiæ p r æ c e p t is c u r i o f e d i f t i n - g u u n t .

jf. VIL

I t a r it e p o f it o in d if c ip lin a l u r i s n a t u r a lis t y r o c i - n i o c u m fr u & u ad C l a f i i c o s , v t ita lo q u i l i c e a t , illiu s A u d o r e s Grotiwn, Pufendorfium & Tbomafium tr a n fi- t u r, ^& Grotius q v id e m a t q v e Pufendorfius c u m n o t is B a r - b e y r a c i le g a n t u r , Tbomafu Metnffurisprudentia diui'na&.

fundamenta juris natura & gentium c u m P u f e n d o r f io

& fe i n u i c e m f t u d io f e c o n f e r a n t u r . Q u ib u s r i t e p e r - l e å i s , fi q v i s Hobbefii ^{( c )} de due o p u f c u lu m ; & L m < * -

thanem, e j u s q u e a ffe c læ Velthufii de principis Pfufli &

Decori, n e c n o n de naturali pudore & dignitate bomi­

nis, d e n iq v e Dubia pfuris natura D u a c i , ( u t f e r t t i t u - J u s ) 1 7 1 9 * n o n e x p r e f f o a u f t o r i s n o m in e e d it a c u m iu f t a & m a tu r a m e d it a t io n e a d i u n x e r i t ; in u e n ie t v b i- q u e , q u o d u t ile & la u d a n d u m i l t , & v i c i f f i m , q v o d

*rc⁷rcv & r e ie & a n e u m .

§. VIII.

O m n e a u t e m l u s n a t u r æ , fi r i t e d o c e a t u r , p r im o o f t e n -

(c) Quem acutifiimum Philofophum & pro iuribus regiis contra Monarchomachos Anglos pugnantem co tutius ab omnibus in luris naturalis & moralis Philofophiæ difcipli- nanon plane tyronibus legi pofie autumo, poftquam Pu­

fendorfius, J. C. Pecmannus,Chr. Thomafius, & N. H. Gnnd- lingius eius principia hine inde vel fecuti funt, vel faitem ab inuidia odioque communi vindicarunt.

4 § 8 C ²⁷ ) t&-

o f ø n d i t n a t u r a m h o m i n i s m o r a le m 5c fludium felici- tatis externte ta n q u a m f in e m h u i u s d if c ip lin æ , e iu s q u e p r im u m p r i n c i p i u m ; d e in d e n a t u r a m , d iu e r f it a t e m , o r i g i n e m , 5c e f te & u s Legum Iurisque i t u m o f f ic ia c r e a - tu r æ in D e u m , q u a t e n u s a d e x t e r n a m f e l i c i t a t e m v e l p r o m o u e n d a m v e ] la b e f a & a n d a m f a c i u n t } p o f t e a o f - fic ia h o m i n i s in f e ip f u m ad e x t e r n a m f e l i c i t a t e m r e - l a t a ; p o r r o o f f ic ia in a l i o s a b f o lu t a 5c h y p o t h e t i c a r e - f p e å u f o c ie t a t i s c o n i u g a l i s , p a t e r n æ , h e r i j i s , c i u i t a t i s ,

5c m a x im e r e fp e & u r e ip u b lic æ n o b is i n c u m b e n t i a ( q u æ p o f t r e m a lus fublicum vniuerfalc e f f i c i u n t , ) v l t i m o d e - n iq u e l o c o lus Gentium in a lia s g e n t e s lib e r a s e x p o n i t . E x q u ib u s l u r i s n a tu r a lis p a r tib u s m a x i m u s e f t v f u s

luris publici v nitter fali s , e a m q u o q u e o b r a t io n e m a b

Huberoy Bæbmero^{, ( d )} Friccio 5c a liis f e o r f im tr a d iti*

f . IX.

D e fure Gentium v t u t v a r i i o l i m v a r ia t r a d id e r in t , d u b ita r i t a m e n h a u t p o t e f t , q u i n f i t p a r t i c u l a l u r i s n a ­ t u r a lis , q u æ R e s p u b lic a s fib i in u ic e m h a u t o b n o x i a s t a n q u a m t o t i d e m p e r f o n a s m o r a l e s in n a t u r a li f t a t u c o n f i d e r a t , illa r u m q u e i n t e r fe o f f ic ia a t q u e lu r a in b e llo 5c p a c e d e f in if . R e l i q u a , q u æ e x h o c f o n t e d e - r iu a r i n e q u e u n t , v e l n o n p e r t i n e n t ad l u s G e n t iu m , v e l e x o f f ic iis h u m a n it a t is 5c p r u d e n t iæ , a u t e x p a & is m o - r ib u s u e in t e r R e g e s P r in c ip e s q u e C h r i f t i a n o s f e n f im r e c e p t is fu n t e n a ta . Q u æ i n t e r fe d iu e r f if f im a do<3r i- n a r u m g e n e r a J C t u s i n l u r e b e lli, v i& o r iæ , p a c is , l e -

D 2 g a t o -

fd ) Inter quos tamen III. Boehmeri lntrodnttio in Jus Putt.

vniu-. 8. reliquis palmam concinna breuitate, perfpicuitøte

& principiorum rationumque foliditate facile præripit,

-44* (28 )

g a t o r u m , f æ d e r u m & c o m m e r c i o r u m f t u d io f if f im e å fe in u ic e m d i f c e r n e t ; v t p o f c e n t e ita o c c a f io n e d efin i- r e q u e a t , q u id in h is r e b u s å l u r e G e n t iu m n a tu r a li ip b e a t u r , q u id ta n r u m å r e g u l i s P r u d e n t i æ a u t h u m a - n i t a t i s p r æ c ip ia t u r , q u id d e n iq u e f o lis m o r i b u s , q u i n o l e n t e m n o n o b lig a n t , c o n f o r m e fit*

§ . X .

S u p e r e f t a lte r a Turis diuini f p e c ie s , q u æ n o n e x r a - t i o n e fe d fo la r e v e l a t i o n e p a t e f c i t , a d e o q u e lus dini- num reuelatum m e r i t o n u n c u p a t u r ; & r e d e å l u r e n a ­ t u r a li d i f t i n g u i t u r , c u m q u o o l i m g e n e r a li Legis mo­

ralis f e ) a p p e lla t io n e fu ic c o n f u f u m . N e q u e J C t i m a g n o p e r e i n t e r e f t , fitn e lus ^{h o c} diuitmm r e u e la t u m p r o fo/itiuo vuiuerfalt f f ) an v e r o t a n t u m p r o bypotbe-

tico (e) Vti fere a plerisque Theologis, ICtis & Philofophis ante tempora Thomafii fadum eft. Quin Celeberrimus etiam Vitriarius in Inftitutionibus luris Nat. & G, exoletæ iamfere opinioni adhæiit.

(f) Primus hac appellatione vfus eft Henninges in Com- mentatione ad Grotium; fed rem ipfam Grotiuslam fub.no- mine luris diuini •voluntarii, & poft ipfum inter Theologos Hulftmannus & Schertz,erus, inter ^{IC tO S} Kulpijius & Zieglerus defenderunt, reclamantibus fere cum Ofiandro pleris- que & Theologis & Philofophis. Donec Cbr. Thomajius in Difputatione deCrimineBigamiæ,luculentius autem in Iu- risprudentia diuina, & pofl ipfum Buddeus in Philofophia Pradica luris diuini pofitiui vniverfalis naturam fnesque amplis lime oftenderunt; applaudentibus,poftinfinitos vario- rum clamores, plerisque & Theologis & ICtis, quantumuis ipfi hi Duumviri ruentcm iterum mutauiflent. Sufcepe- runt

( 29 )

tko ⁽g) h a b e n d u m . Q u a n q u a m e n i m , q u i f o li illu d h y p o f h e f i v e r æ r e l i g i o n i s f u p e r f lr u u n t ,n e q u e ad o m n e s e x t r a r e li g i o n is p o m æ r ia g e n t e s illu d e x t e n d e r e , n e c f a n d i o n e s p c e n a le s e x c e r n a s i n illo m a g is , q u a m in t o ­ ta r e l i g i o n i s å C h r i f t o tr a d itæ d if c ip lin a a d m it t e r e q u e a n t ; C o n d u f i o n e s t a m e n e x v t r a q u e fe n te n t ia e æ - d e m f u n t , e a d e m o b j i g a t i o , id e m M a g if t r a t u i i u s , c i - u ilib u s p æ n is g r a u if f im is e t ia m h u iu s iu r is v i o l a t i o - n e m c o é r c e r e * I llu d a u t e m in p r ir n is f u t u r o J C t o n e - c e f la r iu m e f t, v t c u m n e m o h u iu s l u r i s d iu in i h u e p o - fitiu i v n i u e r f a l i s ( h ) f e u h y p o c h e t i r i t o t a m c o m p a g e m

______ ______ __________ P 3_______ f e o r -

runt deinde Iuris huius diuini pofitiui vniuerfalis contra Thomafium &Buddeum defenfionem Hochftettcrus in Col- legiiPufendorfani Exerc. III. §. 21. 22. Imm. WeberusJLlau- Jingius &. I. A. Gramlichius peculiaribus diflertationibus.

Sed quam feliciter, iudicent, qui iudicio in his rebus pollent.

(g) Id quodBuddeus fubftituit, parum aGramlichioin- telledus; cuius fentemia rede explicita minimis,.(i non plane nullis, incommodis videtur expofita; vti alio forte lo- co demonftrabitur.

(h ) Cel. quidem Gentxhen diuini pojitiui 'vniuerfalis luris difciplinam in poftrema Syftematis fui parte feorfim expli- cuit; feci vixita, vt afTentientes habiturus lit aut Theolo- gos aut ICtos. Quis enim præcepta de Decimis, de inter- mittendo fpicilegio, de pignore ad vitæ vfum non foluen- do, de mercede ftatim pod: præftitas operas danda, de ^{m t i -} neribus non accipiendis, pro legibus divinis pofitiuis toti humano generi latis agnouent? Vt mini de efu fanguinis, aut lure circa ecclefiam & cultum Dei moneam, de qui- bus diu difceptatum elfe conftat, non autem, illa vnquam

■ ... : ■'.... " "

C ³⁰ ) m*

f e o r f im 5c c u m a c c u r a t i o n e t r a d i d e r i t ,e o m a io r i c u m f t u d io iliu d e x Tbomafii Iurisprndentia diuina, ( i n q u a p r i o r f e n t e n t ia l u c u le n t if il m e e f t tr a d ita ) 6c Buddei In- jlitutionibus Tbeologiæ moralis ( q u æ p o f t r e m u m tr a d d u t )

fib i p e r lp e < ftu m r e d d a t 5c f a m ilia r e ; r e r u m q u e m o ­ m e n t i s b e n e p o n d e r a t is d u o c a u e a t e x t r e r o a : ( t ) n e l e g i b u s d i u in is p r o h i b i t a p r o l ic it is in f a u f t e v e n d ite t*

& lic e n t iæ m o r u m p e r d ic iffim æ ia n u a m a p e r ia r , ( 2 ) n e c u m u l a t i s p r æ t e r n e c e f lit a t e m l e g i b u s d iu in is le g a le r n l i b i fta t u m fu b E u a n g e l i o i n f e i i c i t e r fin gat«

$. ^{X I .}

H a n e f t u d io r u m r a t io n e m f e q u u t u s f u t u r u s J C t u s

luris naturalis ^{a u t} diuini reuelati p le n a m fp e r a r e p o t e f t n o t i t i a m , 6c a b u n d e e x p l e r e , q u ic q u id G le m e n t if f im a d e E x a m i n ib u s I u r id ic is G o n f t it u t io e t ia m ab illis p o f t u - l a t , q u o r u m p r o f e d lu s p r o m a x i m e la u d a b ilib u s f u n t d e c la r a n d i. I llila u t e m , q u i latine n e f c iu n t , c u m l u r i s v n i u e r f a l i s f e ie n t ia t a m e n c a r e r e n u llo m o d o p o f f in t , c o n f u le n d a e f t d i li g e n s l e d l io l i b r o r u m v e r n a c u l o r u m , G e r m a n i c o r u m , a u t G a l l i c o r u m , q u i h a s d if e ip lin a s e x p o n u n t ( i ) .

_________________ __________ .___________________________C A -

ad lura diuina vniuerfalia efle relata; vtitaque ex hacpar­

te philofophici fyftematis Gentzkeniani exiguus pro futuro IC’to vfus poflit exfpe&ari.

(i) Huius generis quos Germanico idiomate exftare mc- mini, breuiter hie recenfebo, vt illorumfatisfaciamdefi-

deriis, qui eiusmodi indicem fæpius a me exquirunt: (1) Grotius t>oni Diecfyt Des ^rtccjcé unD griebené, wrbctitfc^t btivch Schutz, 4to. (2.) Thomafii Øéttiid)C

uub ©vunbc ttnb * Otccl?t$« ⁽3⁾ Glafey SBer*

»Wlflft;

-*§S(*0 &$>?- C A P U T I I I .

Iiirisprudentia Dano - Norvagica

D e

priuata.

§. i.

l u r i s c o n f u l t u s i n t e r n o s p o f t l u s n a t u r æ d i u i n u m - M q u e an t e o m n ia lu s Dano -Norvagicum p e r fp e c ftu m h a b e r e d e b e t ,n o f t r æ q u e in d e I u r is p r u d e n t iæ d o m e f t ic æ p æ d ia m r it e fo r m a r e *

§. II*

H u ic p æ d iæ n e q u a q u a m n ecefT e e f t v e l o p e r æ p r e - t i u m , l e g u m R o m a n a r u m c iu ilis q u e Q u ir it u m lu r is c o g n i t i o n e m p r æ m i t t e r e ; c u m R o m a n a lu r i s p r u d e n - tia ta n tu m å n o ftr a d ifte t , q u a n t u m I u ftin ia n i a u t T h e o - do'fii f e c u lu m å p r s e fe n ti, a u t R o m a n i in O r i e n t e & O c - c i d e n t e im p e r ii a tq u e p o p u l i c o n f t i t i i t i o n e s m o r e s q u e

å nunjft unb^olcfer^edftf, 4to. (4) Pufendorfius de officio hominis &auis, Gallice per Barbeyracum, & Germanice per Webernm translatus fub titulo: © n feitu n g ;«r % it*

tmt tmb © t(U tffc£c& re. Quem aureum libellum ft quis no- ftratium in vernaculum fermonem transfunderet, atque ex notis Barbeyraci &Treueri maxime neceflaria fubiunge- ret, dubium non eft, quin egregiede patria ciuibusque 110- ftris menturus lit. ( f) C. H. Amthors ønleifancj jur øitfert*

imb øtaaw ^ unff, ^{1 7 0 6}. 8uo. (⁶) Kemmerichs lus natu- Academie bet ( 7 . ) Mufigs

t \ d ) t bet SBcUtøcit ( ex Philofophia Buddei pra&ica transla- tum.) (8) Tit« © tiic itu n s sum i» a tu r # u n h S S M c fc r ^ c c b t, iIn7MIr8', •9^,MullersIusnaturæ’8- ^eft parsterfiacurfuseius i hilofophici.) (i o) Proelei ®rtmbf% be£ 0\ed;tg bet 9hUuv. 8.